Cuộc khủng hoảng nợ ngân hàng ở Châu Âu: Ngòi nổ thứ hai cho Đại Suy Thoái 2017-2019

[Sách hay] THƯƠNG VỤ ĐỂ ĐỜI: CÚ ĐỖ VỠ SIÊU BONG BÓNG 2017-2019 SẼ GIÚP BẠN LÀM GIÀU NHƯ THẾ NÀO?

Tải miễn phí báo cáo “THƯƠNG VỤ ĐÊ ĐỜI” tại đây.

Ai là Lehman Brothers tiếp theo?

Trước đây, người Đức và Thụy Sĩ luôn được cho là những người thận trọng và hệ thống ngân hàng của họ nổi tiếng là nơi an toàn. Nhưng giờ đây, các ngân hàng thương mại truyền thống và ngân hàng đầu tư ở các quốc gia này đang trở nên điên rồ. Họ trở thành những nhà đầu cơ, không còn là những ngân hàng hay người khởi nghiệp kinh doanh thuần túy.

Hầu hết mọi người sẽ nghĩ, rủi ro lớn nhất hiện nay là các ngân hàng lớn ở Hoa Kỳ – chẳng hạn như JPMorgan đang có sự hiện diện 51,900 tỷ USD trên thị trường phái sinh trị giá 550,000 tỷ USD. Nhưng mọi người đã sai lầm. Cái tên nguy hiểm nhất hiện nay là Deutsche Bank. Tại thời điểm cuối năm 2016, ngân hàng Deutsche Bank đang hiện diện 54,700 tỷ USD trên thị trường phái sinh.

Hình 1- Quy mô nắm giữ chứng khoán phái sinh của các ngân hàng lớn

10 ngân hàng lớn của Hoa Kỳ đang hiện diện lớn trên thị trường phái sinh

Nguồn: Văn phòng kiểm soát tiền tệ, Báo Cáo Quý về hoạt động phái sinh và giao dịch ngân hàng.

 

Danh mục chứng khoán phái sinh của Deutsche Bank gấp 20 lần GDP của Đức và đây thực sự là chuyện lớn (Tổng tài sản của Deutsche Bank là 2,000 tỷ USD, gần bằng ½ GDP của Đức). Con số này lớn hơn 51,200 tỷ USD của Citi bank, 43,600 tỷ USD của Goldman Sachs, và 27,800 tỷ USD của Bank of America. Bạn có còn nghĩ ngân hàng Đức là người thận trọng hơn. Thật khó mà tin được!

Bạn có muốn biết ngân hàng lớn nhất ở Hoa Kỳ hiện nay như thế nào? Well Fargo chỉ có 6,100 tỷ USD trên thị trường phái sinh và đó là lý do tại sao định giá chứng khoán của ngân hàng này đang ở mức cao nhất (xem hình 2).

Khi thị trường phái sinh toàn cầu đạt đỉnh 700,000 tỷ USD vào năm 2012, chúng đã gấp 10 lần GDP toàn cầu! Mặc dù giới ngân hàng phố Wall cho rằng, các chứng khoán phái sinh này là bảo hiểm và nó đã được cân bằng số lượng vị thế. Tuy nhiên, thực tế năm 2008 đã cho thấy những lời biện minh này là dối trá. Vấn đề là các chứng khoán tài chính có mức độ đòn bẩy cao này được sử dụng như khoản bảo hiểm nhưng lại không có tài sản thế chấp. Vì thế, chúng không giống như các chính sách bảo hiểm trong thế giới thực. Hoàn toàn đó là nợ và không có gì cân bằng ở đây cả… Câu chuyện giống như Lehman Brothers và AIG vào năm 2008.

Deutsche Bank được ví như là Lehman Brothers 2.0. Giá cổ phiếu của Deutsche Bank đã giảm tới 89% so với đỉnh năm 2008 và giảm 59% so với đỉnh cao gần nhất vào năm 2015. Nguyên nhân là những thua lỗ trong chứng khoán phái sinh đã khiến ngân hàng này công bố khoản lỗ kỷ lục 7 tỷ USD trong quý 3.2015, là mức lỗ lớn nhất trong 1 thập niên qua của ngân hàng này. Tình hình trở nên căng hẳng khi lợi suất trái phiếu CoCo của ngân hàng này tăng vọt từ 1.87% lên 4.38% trong năm 2016 do lo ngại ngân hàng này không còn đủ nguồn lực tài chính chống chọi với cuộc khủng hoảng từ danh mục chứng khoán phái sinh. Bên cạnh đó là những án phạt 14 tỷ USD đến từ Hoa Kỳ liên quan đến những vấn đề chứng khoán phái sinh trong cuộc khủng hoảng năm 2008. Các nhà đầu tư đang hoài nghi đến khả năng Đức phải giải cứu ngân hàng này. Năm 2016, IMF đã xác nhận rằng: Deutsche Bank là sự đe dọa lớn nhất hiện nay của hệ thống ngân hàng toàn cầu.

 Deutsche Bank chỉ là kẻ tiên phong trong cuộc khủng hoảng ngân hàng tại Châu Âu và Hoa Kỳ. Hãy quan sát các cổ phiếu ngân hàng ở Phương Tây đang tồi tệ như thế nào. Hình 2 cho thấy giá trị cổ phiếu hiện tại so với giá trị sổ sách. Thông thường, cổ phiếu tốt sẽ giao dịch cao hơn so với giá trị sổ sách (càng cao hơn càng tốt), và thường cao hơn nhiều lần khi có bong bóng. Và đây là bằng chứng rõ ràng cho thấy một cuộc khủng hoảng đang xảy ra tại Châu Âu và Hoa Kỳ:

Hình 2: Chỉ số P/B của các ngân hàng trên toàn cầu

Giá cổ phiếu của nhiều ngân hàng lớn trên toàn cầu đã sụp đổ mạnh

Nguồn: Bloomberg, Yahoo!Finance

Các ngân hàng lớn thường giao dịch cao hơn nhiều lần so với giá trị sổ sách của chúng, nhưng bây giờ thì phần lớn các ngân hàng lại đang có mức chiết khấu mạnh. Bức tranh thật tồi tệ và nó chỉ là sự khỏi đầu của một cuộc khủng hoảng tài chính lớn hơn kế tiếp và sau đó, giảm đòn bẩy tài chính sẽ gây ra giảm phát.

Như bạn thấy trong 2, cổ phiếu Deutsche Bank đang chiết khấu 59% so với giá trị sổ sách. Ngân hàng UBS của Thụy Sĩ là mạnh nhất với mức giá bằng 180% giá trị sổ sách, trong khi ngân hàng Banca Carige của Italia gây sốc với mức giá cổ phiếu chỉ bằng 3% giá trị sổ sánh. Rõ ràng, Châu Âu đang dẫn đầu trong cuộc khủng hoảng ngân hàng.

Italia: Quá lớn để sụp đổ

Một ngòi nổ khác đến từ Châu Âu, đặc biệt là Italia. Hình 3 thể hiện nợ xấu ở các quốc gia thuộc khu vực có nhân khẩu học tệ nhất và khả năng cạnh tranh yếu nhất Châu Âu: Vùng Nam Âu (ngoại trừ Ireland).

Hình 3: Vấn đề nợ xấu của Italia

Italia chính là Hy Lạp tiếp theo và Quá Lớn Để Sụp Đổ. Tỷ lệ % nợ xấu trên tổng dư nợ, số liệu năm 2015

Nguồn: The Economist

Chẳng có gì ngạc nhiên! Hy Lạp dẫn đầu với tỷ lệ nợ xấu lên đến 34%. Quốc gia này gần như ở trong tình trạng phá sản, mặc dù đã có nhiều cuộc giải cứu. Ireland đang đứng thứ hai với tỷ lệ 19%. Nhưng bây giờ hãy chú ý đến Italia. Quốc gia này có tỷ lệ nợ xấu tăng từ 8% vào năm 2010 lên tới 18% ở thời điểm hiện tại.

Khi các khoản nợ xấu chạm đến mức 10%, hầu hết các ngân hàng về mặt kỹ thuật đã phá sản vì thông thường các ngân hàng chỉ có tỷ lệ dự trữ 10% (đó là do quy định).

Italia đã suy thoái 5 trong 8 năm gần đây và vẫn trong tình trạng suy thoái bất chấp những gói QE và lời bảo đảm của chủ tịch Mario Draghi. Quốc gia này có tỷ lệ tốt nghiệp đại học thấp nhất trong các nước lớn ở Châu Âu, mức thuế cao, tệ quan liêu, và nền kinh tế ngầm lớn tổn hại đến nguồn thu thuế của chính phủ.

Italia là quân cờ domino kế tiếp có thể sụp đổ ở khu vực Châu Âu và có vẻ như điều này đã gần xảy ra. Tôi dự báo Italia chính là Hy Lạp tiếp theo trong vài năm tới Nên nhớ giá cổ phiếu ngân hàng hàng đầu của Italia, UniCredti, đã sụp đổ 91% kể từ năm 2008 và 58% từ năm 2015. Vâng, hãy xem giá cổ phiếu của một ngân hàng lớn ở Italia được giải cứu: Banca Carige. Giá cổ phiếu của ngân hàng này đã mất hơn 99% giá trị kể từ năm 2008 và 62% từ năm 2015. Máu đã đổ trên đường phố.

Ngày 25/6, Italia tuyên bố bắt đầu phối hợp với ngân hàng bán lẻ lớn nhất nước này là Intesa Sanpaolo, để xử lý hai ngân hàng Popolare di Vicenza và Veneto Banca đang bên bờ vực phá sản. Intesa Sanpaolo là ngân hàng lớn duy nhất đưa ra đề nghị trong buổi đấu giá thanh lý Popolare di Vicenza và Veneto Banca, kèm theo điều kiện chính phủ phải đồng ý san sẻ gánh nặng chi phí xử lý hai ngân hàng này. Theo phương án dự kiến, chính phủ Italia sẽ chi 5.2 tỷ euro cho Intesa cùng một khoản đảm bảo lên tới 12 tỷ euro (tổng cộng 17 tỷ euro), để ngân hàng này chấp nhận giải cứu Popolare di Vicenza và Veneto Banca.

Nợ công của chính phủ Italia không ngừng tăng lên. Tỷ lệ nợ của Italia hiện ở mức 139% GDP. Đó là mức cao nhất trong 4 quốc gia có tỷ lệ nợ/GDP lớn nhất ở Châu Âu và chỉ thua kém Hy Lạp. Nợ tư nhân của Italia không quá cao và tổng nợ của Italia là 335% GDP, nhưng như thế vẫn còn ở mức cao, đặc biệt khi có xu hướng suy thoái trong 8 năm gần đây, và năng suất lao động, GDP trên đầu người giảm như tôi đề cập.

Giải pháp đầu tiên cho vấn đề nợ xấu, hiện tổng cộng đang ở mức 382 tỷ USD, là bán cho các nhà đầu tư tư nhân đi kèm với sự bảo đảm của chính phủ. Điều này đã diễn ra trong quý 1 năm 2016. Nhưng ECB vẫn xem những khoản nợ xấu này như là tài sản thế chấp cho các khoản vay đối với Italia… và sau đó nếu như Italia không thể trả lại khoản vay này, thì ECB sẽ là người nắm giữ nó. Nếu điều này diễn ra, tất cả mọi người dân ở trong khu vực Châu Âu sẽ bị mắc kẹt trong đống nợ nần này.

Đây chỉ là những giải pháp ngắn hạn nhằm trì hoãn cuộc khủng hoảng nợ và tránh cho một ai đó phải gánh chịu một khoản lỗ và có cơ hội tái cấu trúc nợ. Việc duy trì các khoản nợ gần như đã chết và các ngân hàng xác sống (zombie bank) sẽ nhấn chìm cả hệ thống và đánh mất khả năng phục hồi bền vững, điều đã xảy ra tại Nhật trong suốt hơn 26 năm qua.

Italia là quốc gia  rơi vào khủng hoảng chính trị mạnh sau sự kiện Brexit vào tháng 6.2016. Làn sóng anti-EU sôi sục ở quốc gia này. Thủ Tướng Matteo Renzi đã phải từ chức khi kết quả trưng cầu dân ý về việc cải cách hiến pháp cho thấy 59.43% cử tri từ chối cải cách hiến pháp (vì cải cách hiến pháp bao gồm cả những chính sách chống người nhập cư). Italia sẽ tiến hành tổng tuyển cử vào cuối năm 2017 (có thể là vào mùa thu) và tạo nên biến số chính trị lớn mà giới đầu tư cần quan tâm.

Những phân tích trên cho thấy, Italia là quốc gia có hệ thống ngân hàng yếu nhất, vì thế đây có thể là quốc gia tiếp theo bị sụp đổ. Nhưng Italia quá lớn để sụp đổ, nên các quốc gia ở Châu Âu và ECB cuối cùng sẽ phải trở thành nhà đầu tư lớn và người gửi tiết kiệm lớn thay vì cứ để cho một mình người dân Italia gánh chịu (có thể xuất hiện giải cứu nội bộ (bail-in) như từng thực hiện với đảo Sip).  Đồng Euro và khu vực Eurozone sẽ phải thay đổi và tái cấu trúc triệt để.

Sự sụp đổ của hệ thống ngân hàng Châu Âu có thể kích hoạt ngòi nổ thứ ba là lĩnh vực năng lượng, đặc biệt là dầu. Hiện nay, nhiều ngân hàng ở Châu Âu đang là những người cho vay nhiều nhất cho các dự án năng lượng.

Bong bóng bất động sản Trung Quốc: Ngòi nổ đầu tiên cho cuộc khủng hoảng 2017-2019?