Chính sách của Trump làm giá dầu tăng giá hay giảm giá?

Bài viết của Trương Minh Huy được đăng trên báo ĐẦU TƯ TÀI CHÍNH số ra ngày 9.2.2017 (trang số 16)

Cuộc chiến thị phần mới chỉ bắt đầu

Những hàm ý từ Tổng Thống Donald Trump đối với thị trường dầu là rất khó nhận diện, dựa trên những hành động khó dự báo từ vị Tổng Thống 45 của nước Mỹ. Có cả những yếu tố ủng hộ cho sự đi lên của giá dầu nhưng các yếu tố chính trị đang đi theo chiều hướng ngược lại.

Trong chiến dịch tranh cử Tổng Thống, Trump muốn gia tăng sản lượng khai thác dầu mỏ từ trong nước. Điều này dẫn tới dự báo Tổng Thống Trump sẽ có những chính sách ủng hộ cho sự bùng nổ của giàn khoan dầu. Đầu tiên, Quốc Hội Mỹ dưới sự chi phối của Đảng Cộng Hòa sẽ “giết chết” các sắc lệnh dưới thời Tổng Thống Obama đối với ngành dầu và gas trong việc xả thải khí metan. Việc giảm bớt các quy định (deregulation) sẽ mở ra sự bùng nổ các giàn khai thác dầu gần bờ (onshore) và ngoài khơi (offshore). Mỹ cũng đã chính thức rút khỏi Hiệp Định Paris về biến đổi khí hậu. Điều này mở ra cơ hội cho phép các giàn khoan thiếu thân thiện môi trường tiếp tục quay trở lại hoạt động dưới thời chính quyền Trump. Thực tế, số lượng giàn khoan Mỹ theo số liệu đến ngày 27.1.2017 có 712 giàn khoan hoạt động, tăng 93 giàn khoan so với cách đây 1 năm. Xu hướng số lượng giàn khoan tăng đã diễn ra trong 12 tuần liên tiếp.

Mục tiêu của Trump là gia tăng sản lượng dầu trong nước để không phụ thuộc vào OPEC và bất cứ quốc gia thù địch nào (hiện đang nhập khẩu 9.4 triệu thùng dầu/ngày). Đây là quan điểm được nêu trong “Kế hoạch Năng Lượng Đầu Tiên của Nước Mỹ (America first energy plan)” được công bố chỉ sau vài giờ Trump tuyên hệ nhậm chức Tổng Thống.

Kế hoạch năng lượng của Trump cũng hỗ trợ mạnh cho ngành công nghiệp dầu đá phiến. Bản kế hoạch năng lượng đầu tiên của Mỹ viết: “Chúng ta phải phát huy lợi thế của 50,000 tỷ USD của dầu đá phiến và dự trự khí gas tự nhiên, đặc biệt là ở các vùng đất liên bang. Chúng ta sẽ sử dụng doanh thu từ việc sản xuất dầu để xây dựng lại hệ thống đường, trường học, cầu và nền tảng hạ tầng công cộng.” Việc Trump cởi trói cho ngành công nghiệp dầu đá phiến sẽ gây áp lực lên OPEC. Nhiều chuyên gia dầu khí lo ngại, OPEC sẽ buộc phải từ bỏ kế hoạch cắt giảm nguồn cung dầu để cạnh tranh thị phần với dầu đá phiến của Mỹ. Theo Tập đoàn dầu khí BP, đó sẽ là một cuộc chiến tranh giành thị phần giữa các công ty có chi phí sản xuất thấp và các công ty có chi phí sản xuất cao. Dầu đá phiến có chi phí sản xuất cao hơn so với một số các quốc gia có chi phí sản xuất thấp, chủ yếu là các giàn khoan dầu lớn ngoài khởi ở Trung Đông và Nga. Các công ty có chi phí sản xuất thấp như Ả Rập Xê Út có thể từ bỏ kế hoạch cắt giảm sản lượng để “tiêu diệt” ngành công nghiệp dầu đá phiến Mỹ. Điều này có thể dẫn đền vòng xoáy giảm giá mạnh của giá dầu.

Theo dự báo của EIA, Mỹ sẽ gia tăng sản lượng dầu đá phiến nếu giá dầu ở mức 50-60 USD/thùng. Sản lượng dầu của Mỹ có thể bật tăng trở lại trên 9 triệu thùng/ngày trong năm 2017 sau khi giảm 5.6% xuống còn 8.87 triệu thùng/ngày trong năm 2016. Bloomberg cho biết, xuất khẩu Dầu của Mỹ có thể  đạt mức 800,000 thùng/ngày trong năm 2017 (so với mức 527,000 thùng/ngày trong 11 tháng năm 2016), vượt qua 4 quốc gia sản xuất dầu trong khối OPEC là Libya, Qatar, Ecuador và Gabon (dựa trên số liệu tháng 12.2016).

Trong khi đó, khối OPEC từ tháng 12.2016 đã đặt ra kế hoạch cắt giảm sản lượng dầu 1.8 triệu thùng/ngày và nếu so với khả năng tăng sản lượng dầu của Mỹ, thì kế hoạch của khối OPEC vẫn có ưu thế hơn. Giá dầu vì thế vẫn có khả năng tăng giá nếu như OPEC thực hiện tốt cam kết của mình. Tuy nhiên, khối OPEC hiện nay mới chỉ cắt giảm được 840,000 thùng/ngày trong tháng 1.2017 (hiện khối này đang sản xuất khoảng 32.3 triệu thùng/ngày trong tháng 1.2017) nên vẫn còn nhiều việc phải làm nếu như OPEC muốn đánh bại nỗ lực tăng sản lượng dầu từ chính quyền Trump. Theo điều tra của Bloomberg, để thực hiện đúng cam kết của khối, mọi hy vọng đang dồn về phía Ả Rập Xê Út, Quatar và Angola. Liệu Ả Rập Xê Út sẽ theo đuổi kế hoạch cắt giảm nguồn cung dầu hay sẽ tham gia cuộc chiến thị phần với dầu đá phiến Mỹ là một câu hỏi khó trả lời.

Hình 1: Khả năng cắt giảm sản lượng dầu của các quốc gia trong khối OPEC.

 

Ẩn số từ mâu thuẫn của Trump với các quốc gia Hồi Giáo

Ngày 27.1.2017, Tổng Thống Donald Trump gây hỗn loạn với chính sách nhập cư khắc nghiệt đối với người Hồi Giáo. Chính quyền Trump tạm thời không nhận người tị nạn khắp nơi trên thế giới đồng thời cấm người nhập cư từ 7 quốc gia Hồi Giáo gồm Iran, Iraq, Libya, Somalia, Sudan, Yemen và Syria (thậm chí cả những người có thẻ xanh vào Mỹ). Đối với các công ty dầu mỏ, đây thực sự là vấn đề vì các công ty dầu mỏ là mang tính chất toàn cầu và là các công ty đa quốc gia, phải di chuyển từ quốc gia này đến các quốc gia khác để thực hiện các dự án khoan dầu mới. Điều này buộc các công ty dầu mỏ phải sắp xếp lại nguồn nhân lực cho các dự án dầu ở Mỹ khi những công nhân dầu mỏ lành nghề lại đến từ các quốc gia Hồi Giáo.

Bên cạnh đó, Mỹ cũng đối diện với lệnh cấm ngược lại từ các quốc gia hồi giáo như Iran, Iraq khiến cho các công nhân và chuyên gia dầu khí của Mỹ cũng khó đi vào quốc gia này. Theo Business Insider, công ty Exxon Mobil có thể gặp khó khăn tại Iraq khi quốc gia này ngừng cấp visa cho công dân Mỹ vào Iraq, nơi Exxon đang có hơn nửa triệu thùng dầu/ngày. Việc đảm bảo nguồn nhân lực cho các dự án dầu khí sẽ trở thành bài toán hóc búa nếu như Mỹ và các quốc gia hồi giáo ban hành lệnh cấm nhập cư lẫn nhau. Điều này có thể làm giảm nguồn cung sản xuất dầu khi các dự án sản xuất dầu bị chậm tiến độ.

Việc Mỹ đưa Iran vào diện “phải chú ý” vào hôm 2.2.2017 khiến các giá dầu tăng vọt do các nhà đầu tư lo ngại Iran sẽ khó thu hút dòng vốn đầu tư để khôi phục và phát triển ngành khai thác dầu. Do đó, nguồn cung dầu từ Iran sẽ khó tăng mạnh như dự kiến trước đây. Theo Reuters, Trump đang muốn sửa lại thỏa thuận với Iran theo hướng có lợi hơn cho Mỹ nên đang tìm cách leo thang căng thẳng.

Các chính sách kinh tế của Trump sẽ thúc đẩy giá dầu tăng giá?

Các chính sách của Trump thực sự rất khó xác định một hướng đi cụ thể cho dầu. Trong khi việc thúc đẩy sản xuất dầu trong nước làm giảm giá dầu thì những rủi ro chính trị lại ủng hộ giá dầu tăng giá. Đồng thời, việc Trump đẩy mạnh chi tiêu cho cơ sở hạ tầng, cắt giảm thuế và cả việc đánh thuế lên hàng hóa nhập khẩu (bao gồm dầu) sẽ làm cho giá dầu và lạm phát gia tăng.

Goldman Sachs cho rằng: “trong khi tác động của những chính sách này với tăng trưởng kinh tế còn gây nhiều tranh cãi, thì chúng có thể làm tăng giá mạnh đối với thị trường hàng hóa ví dụ như dầu”.

Tuy nhiên, mọi việc chưa chắc diễn ra theo hướng thuận lợi cho giá dầu. Đồng thời với việc giá dầu và lạm phát gia tăng, Fed có thể đẩy mạnh việc tăng lãi suất (3 lần trong năm 2017) có thể làm hạn chế đà tăng của thị trường hàng hóa bao gồm dầu.  Có một điều chắc chắn mà nhiều nhà phân tích đồng thuận là độ biến động của thị trường dầu sẽ tăng mạnh trong năm 2017.

Ngoài ra, còn các biến số rủi ro chính trị khác như việc căng thẳng về chính sách ngoại giao (và cả kinh tế) giữa Mỹ và Trung Quốc có thể khiến cho nền kinh tế toàn cầu bị tổn thương làm giảm nhu cầu về dầu. Tháng 12.2016, Tổng Thống Donald Trump cũng lần đầu tiên điện đàm với lãnh đạo Đài Loan, phá vỡ chính sách ngoại giao được Mỹ đề ra từ năm 1979. Sự kiện này khiến phía Trung Quốc vô cùng giận giữ. Đó là chưa kể đến những phát biểu của Trump về sự hiện diện của Trung Quốc tại Biển Đông làm gia tăng căng thẳng giữa Mỹ-Trung.