Quyết định cắt giảm trợ cấp cho năng lượng tái tạo của Việt Nam ảnh hưởng đến các nhà sản xuất điện

Một cuộc tranh chấp giữa chính phủ Việt Nam và các nhà phát triển năng lượng tái tạo về trợ cấp đang đe dọa làm gián đoạn nguồn cung cấp điện, một động thái có thể ảnh hưởng đến hàng loạt các nhà sản xuất Trung Quốc đã chuyển đến Việt Nam.

📌 Việt Nam cắt trợ cấp năng lượng tái tạo: Chính phủ đột ngột giảm trợ cấp từ tháng 1/2025, khiến EVN giảm chi trả cho các dự án điện mặt trời và điện gió, tạo rủi ro gián đoạn cung cấp điện và ảnh hưởng tới 173 dự án trị giá 13 tỷ USD.

📌 Nhà đầu tư nước ngoài phản đối mạnh: Nhiều công ty Đông Nam Á như Acen, Super Energy và B Grimm cảnh báo mất niềm tin đầu tư, dọa kiện EVN ra trọng tài quốc tế và rút vốn khỏi Việt Nam nếu chính sách không thay đổi.

📌 Lo ngại ảnh hưởng tới tăng trưởng kinh tế: EVN cảnh báo nguồn điện thiếu hụt sẽ ảnh hưởng đến các ngành sản xuất, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam cần đảm bảo nguồn cung cho các công ty như Apple, Samsung và Intel.

Việt Nam đã trở thành mắt xích quan trọng trong chuỗi cung ứng toàn cầu trong những năm gần đây khi các nhà sản xuất nước ngoài, bao gồm Apple, Samsung và Intel, chuyển địa điểm sản xuất như một phần của chiến lược “Trung Quốc +1″ nhằm bảo vệ hoạt động của họ trước rủi ro địa chính trị.

Tuy nhiên, nguồn cung điện của đất nước đang gặp khó khăn trong việc đáp ứng nhu cầu bùng nổ, dẫn đến tình trạng mất điện và thiếu điện. Quyết định của chính phủ về việc đột ngột cắt giảm trợ cấp cho năng lượng tái tạo từ tháng 1 đã ảnh hưởng đến các nhà sản xuất điện, khiến Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) phải cắt giảm khoản thanh toán cho nguồn điện mà họ cung cấp cho lưới điện. Các nhà phát triển điện cáo buộc đây là hành vi vi phạm hợp đồng đã ký từ năm 2017 trong thời hạn 20 năm.

Việc hủy bỏ trợ cấp “có thể dẫn đến bất khả kháng, nghĩa là các nhà máy điện có thể phải ngừng cung cấp điện cho lưới điện quốc gia, ảnh hưởng nghiêm trọng đến an ninh cung cấp điện trong năm 2025 và những năm tiếp theo”, EVN cảnh báo trong một lá thư gửi Bộ Công Thương Việt Nam vào tháng 5 mà Financial Times có được.

Trong một lá thư tiếp theo gửi tới Bộ vào tháng 7, EVN đã nhắc lại mối quan ngại của mình về tác động đến nguồn cung cấp điện quốc gia, “đặc biệt là trong giai đoạn tới khi đất nước đặt ra mục tiêu tăng trưởng kinh tế cao”.

Trong các lá thư chưa từng được công bố trước đây, EVN cho biết giá mua thấp hơn sẽ hạn chế dòng tiền của các nhà phát triển, đồng thời cảnh báo điều này sẽ dẫn đến việc bảo trì bị trì hoãn, chậm trả nợ vay hoặc thậm chí phá sản. Các lá thư này tóm tắt các cuộc họp với các nhà đầu tư nước ngoài và các ý kiến đóng góp từ các nhóm doanh nghiệp.

Việc cắt giảm trợ cấp có thể gây tổn hại đến sức hấp dẫn của Việt Nam với tư cách là điểm đến cho đầu tư nước ngoài, làm lu mờ triển vọng kinh tế của nước này trong bối cảnh nước này bắt đầu phải vật lộn với mức thuế quan cao hơn của Hoa Kỳ.

Tổng cộng 173 dự án điện mặt trời và điện gió, với tổng chi phí xây dựng 13 tỷ đô la, sẽ bị ảnh hưởng bởi thay đổi chính sách này. Trong số đó, 75 dự án được hỗ trợ bởi các nhà đầu tư nước ngoài, chủ yếu từ Đông Nam Á, bao gồm Acen của Philippines, Super Energy và B Grimm Power của Thái Lan.

“Họ [Việt Nam] đã chứng minh rõ ràng rằng hợp đồng từ bên mua chính là không đáng tin cậy”, một nhà đầu tư nước ngoài trong ngành năng lượng mặt trời yêu cầu giấu tên cho biết. “Chẳng có cơ hội nào để thu hút bất kỳ nguồn vốn đáng kể nào vào ngành điện Việt Nam.”

EVN cảnh báo Bộ rằng các nhà đầu tư nước ngoài có thể coi việc thay đổi chính sách là vi phạm thỏa thuận mua điện của họ và có thể thực hiện hành động pháp lý chống lại công ty điện lực nhà nước, bao gồm cả trọng tài quốc tế, nếu Việt Nam tiếp tục giảm trợ cấp.

“Trong trường hợp niềm tin vào môi trường đầu tư ổn định trong lĩnh vực năng lượng giảm sút, các nhà đầu tư nước ngoài cũng như các nhà cung cấp vốn sẽ chuyển hướng đầu tư sang các nước khác trong khu vực”, EVN viết vào tháng 7.

Tranh chấp này nhấn mạnh những thách thức đối với Việt Nam khi nước này đang nỗ lực xây dựng nhanh chóng cơ sở hạ tầng để phục vụ ngành sản xuất đang mở rộng và thiếu điện. Năm 2023, các nhà máy ở miền Bắc Việt Nam đã phải chịu cảnh mất điện luân phiên trong mùa hè cao điểm do hạn hán ảnh hưởng đến thủy điện. Kể từ đó, chính phủ đã đẩy nhanh tiến độ phát triển các nhà máy điện và đường dây truyền tải điện.

Năm ngoái, EVN cũng cho phép các công ty lớn mua điện trực tiếp từ nhà sản xuất thay vì phải phụ thuộc vào lưới điện, và EVN cũng yêu cầu người dùng phải tiết kiệm để tránh tình trạng thiếu điện.

Tranh chấp hiện tại bắt nguồn từ chính sách năm 2017, theo đó EVN sẽ mua năng lượng tái tạo với giá cao hơn giá thị trường để cung cấp cho lưới điện quốc gia. Các ưu đãi này đóng vai trò quan trọng trong việc mở rộng nhanh chóng năng lượng tái tạo tại Việt Nam, quốc gia hiện đang dẫn đầu Đông Nam Á về việc áp dụng năng lượng sạch.

Tuy nhiên, Hà Nội đã quyết định hủy bỏ chương trình định giá ưu đãi này sau khi kiểm toán phát hiện một số dự án thiếu giấy chứng nhận hoàn thành xây dựng. Các nhà phát triển năng lượng đã giảm bớt các giấy tờ này khi ký kết hợp đồng mua bán. Kể từ tháng 1, các nhà sản xuất chỉ được trả một nửa số tiền điện họ nhận được trước đây.

Công ty Điện lực đã đề nghị Bộ áp dụng việc hoàn trả này có hiệu lực hồi tố, nhưng chỉ trong khoảng thời gian nhà sản xuất thiếu hồ sơ kiểm tra. Điều này có nghĩa là các nhà đầu tư sẽ phải hoàn trả một phần tiền đã nhận trong khoảng thời gian đó, nhưng không hoàn trả cho phần còn lại của hợp đồng. Đề xuất này nhằm mục đích tránh kiện tụng và bảo vệ uy tín đầu tư của Việt Nam.

Hơn 40 công ty nước ngoài và Việt Nam với tổng công suất 6.38 gigawatt đã gửi đơn kiến nghị lên chính phủ xem xét lại quyết định này.

Nhóm nhà đầu tư cho biết trong một lá thư gửi chính phủ vào tháng 5 rằng: “Tình hình hiện tại đặt ra những rủi ro nghiêm trọng và tức thời đối với niềm tin của nhà đầu tư, sự ổn định tài chính và các mục tiêu dài hạn về năng lượng và khí hậu của Việt Nam“.

EVN và Bộ Công Thương chưa trả lời yêu cầu bình luận. Super Energy và Acen cũng từ chối bình luận. B Grimm cũng không trả lời yêu cầu bình luận.

Theo Financial Times, link gốc