TTCK Việt Nam
Bão Lũ Chết Chóc, Thiệt Hại 3 Tỷ USD, Thử Thách Khả Năng Phòng Chống Khí Hậu Của Việt Nam
Điểm nổi bật do AI của Bloomberg tóm tắt
- Việt Nam đã bị ảnh hưởng bởi một loạt thảm họa chết người và lũ lụt lịch sử, gây ra thiệt hại ít nhất 3 tỷ USD và phơi bày khả năng phòng chống khí hậu mỏng manh của quốc gia này.
- Những nỗ lực khắc phục hậu quả vẫn đang tiếp diễn tại 5 tỉnh miền Trung, nơi lũ lụt nghiêm trọng và sạt lở đất đã khiến ít nhất 98 người thiệt mạng và gây thiệt hại kinh tế ước tính hơn 14 nghìn tỷ đồng.
- Chỉ riêng thiệt hại do bão đã gây ra khoảng 85 nghìn tỷ đồng thiệt hại kinh tế tính đến thời điểm này trong năm, với biến đổi khí hậu, điều kiện tự nhiên và các chính sách thích ứng yếu kém góp phần làm trầm trọng thêm tác động của lũ lụt.
Việt Nam đã bị tấn công bởi một loạt thảm họa chết người và lũ lụt lịch sử trong năm nay, gây ra ít nhất 3 tỷ USD thiệt hại và phơi bày khả năng phòng chống khí hậu mỏng manh của quốc gia, ngay khi một cơn bão khác đang đổ bộ vào khu vực.
Theo chính phủ, các nỗ lực khôi phục vẫn đang tiếp diễn tại 5 tỉnh miền Trung, nơi lũ lụt nghiêm trọng và sạt lở đất đã khiến ít nhất 98 người thiệt mạng trong tuần qua và gây ra thiệt hại kinh tế ước tính hơn 14 nghìn tỷ đồng (546 triệu USD). Nhiều gia đình đã mất nhà cửa và sinh kế sau khi nước lũ kéo dài làm trầm trọng thêm một mùa bão vốn đã khắc nghiệt.
Bà Nguyễn Phương Loan, nhà khoa học khí hậu tại Đại học New South Wales, cho biết: “Việt Nam là một trong những quốc gia dễ bị tổn thương nhất trước các rủi ro thiên tai.” Bà nói, các tác động nặng nề của lũ lụt là kết quả của “biến đổi khí hậu, điều kiện tự nhiên và các chính sách thích ứng yếu kém.“
Với 14 cơn bão lớn đã đổ bộ vào Việt Nam trong năm nay và một cơn bão khác đang trên đường, những thách thức sẽ càng trở nên gay gắt hơn đối với quốc gia Đông Nam Á này, vốn có bờ biển dài 3,200 km (1,988 dặm) khiến nước này đặc biệt dễ bị tổn thương trước nước dâng do bão và lũ lụt.
Chỉ riêng thiệt hại do bão đã gây ra thiệt hại kinh tế ước tính 85 nghìn tỷ đồng (3.2 tỷ USD) tính đến thời điểm này trong năm. Năm ngoái, tổng thiệt hại do thiên tai đã đạt mức kỷ lục 3.5 tỷ USD với gần 500 người chết được ghi nhận, sau khi Siêu bão Yagi càn quét gây ra một dải tàn phá khắp miền Bắc Việt Nam.
Trong những tuần gần đây, các trung tâm du lịch Hội An, Đà Nẵng và Nha Trang đều bị ngập chìm. Thành phố lịch sử Huế đã chứng kiến hơn 1,700 milimét (5.6 feet) mưa trong vòng 24 giờ vào tháng 10, gần bằng kỷ lục toàn cầu. Trong khi đó, thủ đô Hà Nội đã bị ngập nước hai lần trong hai tuần, khiến trung tâm thành phố tê liệt.
Mưa lớn đã làm chậm trễ việc thu hoạch tại tỉnh Đắk Lắk, tỉnh trồng cà phê lớn nhất Việt Nam, nơi nông dân vẫn đang đánh giá mức độ thiệt hại đối với cây trồng, trong khi đây là nhà sản xuất đậu Robusta hàng đầu thế giới.
Mặc dù các nghiên cứu quy kết (attribution studies) chỉ ra vai trò của biến đổi khí hậu trong việc làm trầm trọng thêm mức độ nghiêm trọng của các thảm họa thiên nhiên gần đây, các tác động cũng bị làm tăng thêm bởi những thất bại trong chiến lược phục hồi, bao gồm “phá rừng, phát triển đô thị kém quy hoạch, cải tạo đất và tắc nghẽn hệ thống thoát nước tự nhiên,” theo bà Loan.
Kế hoạch thích ứng khí hậu của Việt Nam được đệ trình lên Liên Hợp Quốc vào tháng 9 đã chỉ ra nhiều lỗ hổng trong chiến lược phục hồi của quốc gia này. Một số hệ thống cảnh báo cho các sự cố như lũ quét hoặc sạt lở đất vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu, 70% đê biển vẫn chưa được nâng cấp, và hơn 1,000 hồ chứa bị xuống cấp hoặc hư hỏng. Bà Loan nhận định: “Các chính sách hiện tại chủ yếu tập trung vào khôi phục sau thảm họa hơn là phòng ngừa.”
Một đánh giá của Ngân hàng Thế giới ước tính rằng, nếu không có các biện pháp thích ứng và giảm thiểu phù hợp, biến đổi khí hậu sẽ tiêu tốn của Việt Nam khoảng 12% đến 14.5% tổng sản phẩm quốc nội (GDP) mỗi năm vào giữa thế kỷ, và cần thêm khoảng 254 tỷ USD đầu tư vào thích ứng khí hậu cho đến năm 2040. Kế hoạch thích ứng cho biết: “Sẽ rất khó khăn cho Việt Nam để đáp ứng nhu cầu đó nếu không có sự đóng góp từ các nguồn bên ngoài.”
Các nhà tài trợ quốc tế đã tăng cường hỗ trợ khẩn cấp, với Hàn Quốc, Úc, Anh, Mỹ và các quốc gia khác cam kết viện trợ cho các nỗ lực cứu trợ và phục hồi dài hạn cho các cộng đồng bị tàn phá bởi các cơn bão lớn liên tiếp. Các quốc gia tại hội nghị khí hậu COP30 của Liên Hợp Quốc ở Brazil tháng này cũng cam kết tăng gấp ba lần tài chính thích ứng khí hậu vào năm 2035, mặc dù ngày mục tiêu này muộn hơn so với nhiều kỳ vọng.
Việc nhanh chóng cung cấp thêm kinh phí cho các dự án thích ứng được coi là rất quan trọng đối với các quốc gia dễ bị tổn thương trên toàn cầu, và Liên Hợp Quốc đã cảnh báo rằng nhu cầu tài chính ở các nước đang phát triển cao hơn 12 đến 14 lần so với số tiền hiện có.
Kinh nghiệm của Việt Nam được phản ánh trên toàn khu vực Đông Nam Á rộng lớn hơn, nơi Thái Lan, Philippines và Malaysia đều đã chịu ảnh hưởng nặng nề trong những tháng gần đây do lượng mưa hoặc lũ lụt đặc biệt dữ dội. Các quốc gia láng giềng cũng có những thách thức tương tự trong việc tăng cường khả năng chống chịu trước tác động của biến đổi khí hậu.
Theo báo cáo tháng 9 của Sáng kiến Chính sách Khí hậu (Climate Policy Initiative), Đông Nam Á cần khoảng 20 tỷ USD tài chính thích ứng mỗi năm nhưng chỉ nhận được khoảng 2.5 tỷ USD.
Chiến lược giảm phát thải gần đây nhất của Việt Nam, được công bố vào năm 2022, ước tính các nguồn lực nhà nước sẽ chỉ đáp ứng được khoảng 30% nhu cầu thích ứng của quốc gia.
Benjamin Horton, Trưởng khoa năng lượng và môi trường tại Đại học Thành phố Hồng Kông, cho biết quốc gia này nên ưu tiên tối đa việc sử dụng các biện pháp phòng thủ tự nhiên với chi phí phải chăng. Điều này có thể bao gồm các kế hoạch như bảo vệ rừng ngập mặn để hoạt động như một vùng đệm chống lại nước dâng do bão, bảo tồn các bãi hàu có thể giúp giảm cường độ sóng, hoặc bảo tồn rừng mưa nhiệt đới giúp kết dính đất đai.
Horton nói: “Chúng ta có những đổi mới và sự thích ứng. Chúng không nhất thiết phải quá tốn kém, như việc xây dựng một con đập chắn thủy triều trị giá hàng tỷ đô la. Trong nhiều trường hợp, sử dụng các giải pháp dựa vào tự nhiên là lựa chọn tốt nhất.”