BLOG CỦA ELI
Phù thủy Charles Faulkner: NLP (Lập Trình Ngôn Ngữ Tư Duy) có thể giúp nhà đầu tư kiểm soát tâm lý như thế nào?
Charles Faulkner sinh năm 1952 cũng là một nhà tư vấn, người dẫn dắt hội thảo NLP, nhà thiết kế chương trình và tác giả của một số chương trình băng audio áp dụng các kỹ thuật của NLP (Lập Trình Ngôn Ngữ Tư Duy). Nhờ có kinh nghiệm trong hoạt động giao dịch nên ông có thể áp dụng NLP vào lĩnh vực này.
Năm 1990, sau vài năm quan sát chiến lược ra quyết định của các nhà giao dịch như Richard Dennis, Jim Rogers, Paul Tudor Jones và Tom Baldwin, bản thân Faulkner đã trở thành một nhà giao dịch. Giao dịch đầu tiên của ông vào năm 1992 đã thất bại, mặc dù ông đã kết thúc năm đó với lợi nhuận. 2 năm sau, Jack D. Schwager đưa hồ sơ của Faulkner vào cuốn The New Market Wizards: Conversations with America’s Top Traders.
Vào cuối những năm 1990, Faulkner chuyển đến Anh. Cùng với các huấn luyện viên NLP khác, ông đã lập mô hình chiến lược cho các ngành bao gồm phục hồi chức năng, tài chính, y học, thể thao và tang chế.
Charles đã đi tiên phong trong các phương pháp giúp tăng tốc việc học ngôn ngữ cũng như đưa ra các quyết định về y tế và tài chính. Ông đặc biệt nổi tiếng với công việc của mình với các nhà giao dịch hợp đồng tương lai và nghiên cứu về vai trò của phép ẩn dụ trong giao tiếp và hành vi. Charles là tác giả của Ẩn dụ Vân Hành, kiến trúc sư trưởng và đồng tác giả của NLP: The New Technology of Achievement, and Success Mastery with NLP (Công nghệ mới của sự thành đạt, và làm chủ thành công với NLP)
Một vài trích đoạn quan trọng trong cuốn sách New Market Wizard giúp nhà đầu tư nhận ra tầm quan trọng của việc kiểm soát tâm lý giao dịch bằng Lập Trình Ngôn Ngữ Tư Duy (NLP).
Trước hết thì chúng ta hiểu NLP là gì? và nó hoạt động ra sao?
Theo một định nghĩa được sử dụng phổ biến, NLP là cách sử dụng ngôn ngữ não bộ (neuro-linguistic) để thay đổi chương trình (programe) hoặc các mẫu hình hành vi (pattern)
Ví dụ đơn giản nhé: Bởi vì cách bộ não của chúng ta xử lý ngôn ngữ theo nghĩa đen, NLP đề nghị chuyển những suy nghĩ tiêu cực thành những khẳng định tích cực. Thay vì nói những gì bạn không muốn, hãy nêu những gì bạn muốn. Thay vì khuyên một nhà giao dịch: “Đừng nghĩ về tiền”, sẽ hiệu quả hơn nhiều khi nói, “Hãy tập trung sự chú ý của bạn vào việc tuân theo phương pháp giao dịch của mình.”
Các nguyên tắc cơ bản của NLP là gì?
NLP (Lập trình Ngôn ngữ Tư Duy) được xây dựng dựa trên những nguyên tắc khác biệt so với tâm lý học. Năm nguyên tắc hay tiền đề cơ bản hướng dẫn NLP.
Thứ nhất là: Bản đồ không phải là lãnh thổ. Bản đồ là những suy nghĩ và cảm xúc của chúng ta; lãnh thổ là thực tế. Chúng ta phản ứng với suy nghĩ và cảm xúc của mình về thực tế; chúng ta không phản ứng với thực tế. Đây là một tin tốt vì nó có nghĩa là có thể có được một bản đồ tốt hơn – một cách suy nghĩ và cảm nhận tốt hơn.
Nguyên tắc cơ bản thứ hai của NLP là: Trải nghiệm có cấu trúc. Nói cách khác, cách thức các ký ức được sắp xếp trong tâm trí của chúng ta quyết định ý nghĩa của chúng và cách chúng ảnh hưởng đến chúng ta. Nếu có thể thay đổi cấu trúc của ký ức, chúng ta sẽ trải nghiệm lại những sự kiện đó trong cuộc sống theo một cách khác. Thay đổi cấu trúc của suy nghĩ, trải nghiệm của chúng ta cũng sẽ tự động thay đổi.
Nguyên tắc quan trọng thứ ba của NLP là: Nếu một người có thể làm được, bất kỳ ai khác cũng có thể học được cách làm. Đây là lời hứa tuyệt vời của NLP. Sự xuất sắc và thành tựu có một cấu trúc có thể sao chép được. Bằng cách mô hình hóa những người thành công, chúng ta có thể học hỏi từ kinh nghiệm của những người đã thành công. Nếu chúng ta có thể học cách sử dụng bộ não của mình giống như những người tài năng phi thường, chúng ta có thể sở hữu được bản chất của tài năng đó.
Nguyên tắc cơ bản thứ tư là: Tâm trí và cơ thể là một phần của cùng một hệ thống. Nếu bạn thay đổi suy nghĩ về điều gì đó, khả năng của bạn sẽ thay đổi. Ngược lại, nếu bạn thay đổi tư thế, nhịp thở hoặc các yếu tố sinh lý khác, suy nghĩ của bạn cũng sẽ thay đổi. Nhà tâm thần học vĩ đại R. D. Laing từng nói: “Thay đổi suy nghĩ, thay đổi cơ thể. Thay đổi cơ thể, thay đổi suy nghĩ.”
Nguyên tắc thứ năm: Con người có tất cả những nguồn lực cần thiết. Trong NLP, một hình ảnh, âm thanh hoặc cảm giác được coi là một nguồn lực. Bộ não của chúng ta có khả năng nhìn thấy những hình ảnh bên trong. Cho dù những hình ảnh này bắt đầu mờ hay rõ ràng, chúng đều có thể được xây dựng thành những tầm nhìn tuyệt vời thúc đẩy bản thân. Giọng nói bên trong có thể chỉ trích chúng ta hoặc chúng có thể khuyến khích và hướng dẫn chúng ta. Bất kỳ cảm xúc nào chúng ta từng có trong cuộc sống – sự tự tin, thử thách, ý chí kiên định, bất kể nó là gì – ngay cả khi chúng ta chỉ mới có một lần, đều có thể được chuyển sang bất kỳ tình huống nào trong cuộc sống mà chúng ta muốn hoặc cần đến nó.
Hướng dẫn thực hành cho việc áp dụng NLP vào hoạt động giao dịch như thế nào?
NLP đưa ra tuyên bố có khả năng thay đổi hành vi và cảm xúc rất nhanh chóng thông qua các bài tập tinh thần đơn giản. Ông có thể đưa ra một ví dụ để bạn đọc có thể hình dung về phương pháp của NLP?
Để tôi đưa ra ví dụ thực tế cho các nhà giao dịch. Tất cả chúng ta đều từng trải qua những tình huống giao dịch thị trường biến động mạnh theo chiều ngược lại với dự đoán. Vấn đề là: Trải nghiệm đó đã khiến bạn bối rối hay mất bình tĩnh đến mức nào? Điều gì xảy ra khi bạn gặp tình huống tương tự vài tuần hoặc thậm chí vài tháng sau? Nếu bạn bắt đầu cảm thấy bất an chỉ khi nghĩ về nó, thì bạn đã vô tình tự tạo ra phản ứng có điều kiện giống như con chó của Pavlov. Đây chính là điều NLP gọi là “neo-association (kết nối mới)”. Nếu những cảm xúc này đang cản trở sự tập trung ra quyết định giao dịch của bạn, hãy sử dụng kỹ thuật NLP sau để trung hòa chúng.
Quay lại nhanh chóng bộ phim về tình huống giao dịch đáng thất vọng đó và chọn ra một khung hình tĩnh, giống như một bức ảnh chụp nhanh, tượng trưng cho toàn bộ sự thất vọng của bạn. Khi đã tìm thấy nó, hãy chú ý xem bạn có nhìn thấy bản thân mình trong bức ảnh tĩnh đó không. Nghĩa là, bạn có thấy hình ảnh của chính bạn lúc trước, mặc quần áo giống như lúc đó, trong bức ảnh đó không? Rất có thể bạn sẽ không thấy, và đây thường là trường hợp. Vì vậy, trong tâm trí của bạn, hãy bắt đầu lùi lại để có thể nhìn thấy nhiều hơn khung cảnh xung quanh, cho đến khi bạn có thể nhìn thấy bản thân trước đó trong khung cảnh đó.
Bây giờ, hãy tưởng tượng lại khung cảnh đó được vẽ theo phong cách của một họa sĩ nổi tiếng, chẳng hạn như Renoir, van Gogh, hoặc thậm chí là Lichtenstein. Hãy suy nghĩ xem loại khung nào sẽ phù hợp nhất cho bức tranh này. Có lẽ một khung vàng cổ điển lớn sẽ phù hợp, hoặc bạn có thể chọn khung thép hiện đại. Thậm chí bạn có thể muốn thêm đèn bảo tàng. Hãy dành một chút thời gian để chiêm ngưỡng bức tranh này như một trong những kỷ niệm được đóng khung trong tâm trí bạn. Bây giờ, hãy chú ý đến cảm xúc của bạn về thời điểm đó. Hầu hết mọi người sẽ thấy rằng cảm giác bối rối hoặc lo lắng của họ đã giảm đáng kể, hoặc thậm chí biến mất hoàn toàn.
Quy trình NLP này tách rời cảm xúc của chúng ta khỏi ký ức. Nó giống như một nút “khởi động lại cảm xúc” và cung cấp một ví dụ thực tế về nguyên tắc NLP: Trải nghiệm có cấu trúc. Bằng cách thay đổi cấu trúc, chúng ta thay đổi trải nghiệm. Chỉ cần vài phút thực hiện bài tập này sẽ cho phép nhà giao dịch lấy lại tính khách quan về mặt cảm xúc.
Một cách khác để thay đổi những ký ức buồn bã: Hãy nghĩ về sự kiện khiến bạn thất vọng và tua ngược lại nó từ đầu, giống như bạn đang xem một bộ phim. Bây giờ, hãy bật nhạc xiếc, nhạc nền phim “Lone Ranger” (hay còn gọi là William Tell Overture). Bất kỳ bản nhạc nào sôi động, hấp dẫn và đặc biệt không phù hợp với cảm xúc buồn bã đó cũng được. Chọn một giai điệu và bật thật to trong khi bạn xem lại sự kiện đó theo cách mới mẻ này. Sau khi xem lại toàn bộ sự kiện với nhạc nền vui nhộn, hãy tua lại từ đầu một lần nữa. Lần này, hãy phát lại cảnh đó mà không có nhạc. Hãy chú ý đến phản ứng của bạn lần này. Đối với một số người, sự cố đó có thể trở nên hài hước, thậm chí là ngớ ngẩn. Đối với nhiều người khác, cảm giác thất vọng trước đó đã được trung hòa hoặc giảm bớt đáng kể.
Rõ ràng, một cách tiếp cận thì thiên về hình ảnh (xem lại ký ức) và cách khác thì thiên về thính giác (nghe nhạc nền). Tùy thuộc vào việc bạn thiên về thị giác hay thính giác hơn, thì một trong hai cách này sẽ hiệu quả hơn đối với bạn.
NLP giúp bạn hiểu ra tại sao chúng ta thua lỗ hoặc thành công trên thị trường và làm thế nào để thay đổi nó.
Có điều gì ông muốn bổ sung thêm về những đặc điểm giúp phân biệt nhà giao dịch chiến thắng và thua lỗ không?
Một đặc điểm then chốt phân biệt các nhà giao dịch thành công với những người thua lỗ chính là “ẩn dụ vận hành” (operating metaphors). “Ẩn dụ vận hành” quyết định cách chúng ta nhìn nhận thế giới, nó định hình niềm tin, hành động và lối sống của chúng ta. Một số ẩn dụ thường được các nhà giao dịch sử dụng để mô tả thị trường bao gồm phụ nữ, chiến tranh và trò chơi.
Ví dụ về ẩn dụ trò chơi hoặc giải đố: Richard Dennis nói, “Nó giống như chơi cờ vua với một trăm bàn cùng một lúc.” Pete Steidlmayer nói rằng ông ấy đang “giải mã thị trường.” Paul Tudor Jones tóm gọn lại, “Đó là một trò chơi, và tiền là cách để ghi điểm.” Mỗi ẩn dụ vận hành sẽ dẫn não của nhà giao dịch đến một tập hợp niềm tin khác nhau và cách tiếp cận thị trường khác nhau, một số sẽ hiệu quả hơn những cách khác.
So sánh những ẩn dụ vừa được đề cập với một số ẩn dụ vận hành thường gặp trên sàn giao dịch. “Hôm nay tôi bị xé xác” biến thị trường thành một con thú săn mồi. “Chúng tôi bị đập tơi tả” phản ánh suy nghĩ rằng thị trường là một cuộc chiến, và người nói là một người tham gia bị thương.
Ẩn dụ nào sẽ giúp bạn cảm thấy khách quan hơn về thị trường – chơi một trò chơi, ngay cả khi đó là trò chơi đặt cược cao, hay tự vệ trước một động vật hoang dã tấn công? Câu trả lời hiển nhiên. Sự khác biệt nằm ở những gì mà ẩn dụ gợi ra. Trong trò chơi, có người thắng kẻ thua, nhưng sự sống còn của bạn không bị đe dọa, như khi bị một con thú hoang tấn công. Bạn có thể phản ứng xuất sắc để tự cứu mình khỏi con thú, nhưng ẩn dụ đó không khuyến khích bạn học hỏi và thực hành các chiến lược và chiến thuật dài hạn như một trò chơi.
Vì vậy, có một ẩn dụ vận hành phù hợp với phong cách giao dịch của bạn là điều cơ bản để thành công.
Ông đã tham gia sâu vào cả NLP và giao dịch. Ông có thấy bất kỳ điểm tương đồng nào giữa hai lĩnh vực này không?
Giao dịch và NLP giống như hình ảnh phản chiếu của nhau. Giao dịch quan tâm đến các mô hình thị trường, trong khi NLP quan tâm đến các mô hình của tâm trí. Cả hai đều hướng đến kết quả thực tế thay vì lý thuyết suông.
- Nhà giao dịch: Đánh giá dựa trên kết quả – tiền trong tài khoản giao dịch – chứ không phải vẻ đẹp hay sự phức tạp của các lý thuyết thị trường.
- Người thực hành NLP: Đánh giá dựa trên kết quả – khách hàng nhanh chóng đạt được những thay đổi mong muốn trong cuộc sống – chứ không phải tính độc đáo hay hiểu biết sâu sắc của các lý thuyết NLP về cách hoạt động của não bộ.
NLP tìm cách mô hình hóa sự xuất sắc của con người, và giao dịch là một hoạt động đòi hỏi sự xuất sắc để thành công, vì chỉ một số ít người có thể chiến thắng. Bạn bị thu hút bởi NLP và giao dịch vì bạn thích cách cả hai đều nhấn mạnh đến kết quả thực tế và sự xuất sắc.
NLP có hiệu quả không? Quan điểm cá nhân của bạn về vấn đề này không có nhiều ý nghĩa vì nó chỉ đại diện cho một trường hợp. Chắc chắn có rất nhiều bằng chứng giai thoại ủng hộ hiệu quả của các kỹ thuật NLP. Tuy nhiên, các thí nghiệm khoa học nghiêm ngặt, mù đôi lại rất hạn chế. Không nghi ngờ gì, việc thiếu hụt bằng chứng thực nghiệm khoa học khắt khe là do những khó khăn cực độ trong việc đo lường kết quả của NLP, vốn chủ yếu liên quan đến cảm xúc và niềm tin.
Tuy nhiên, một trong những đặc điểm nổi bật của NLP là nó gần như đảm bảo kết quả nhanh chóng. Do đó, nếu bạn thử NLP theo một trong các hình thức của nó (sách, băng cassette, hội thảo hoặc các buổi học cá nhân), bạn sẽ có thể nhanh chóng xác định xem phương pháp này có hiệu quả với bạn hay không.
Ngoài những tranh luận rộng hơn về giá trị của NLP, tôi thấy một số khía cạnh trong thông điệp của Faulkner khá thuyết phục. Thứ nhất, tôi nhận thấy khái niệm về sứ mệnh là một cấu trúc tinh thần rất hữu ích để tập trung mục tiêu và tăng cường động lực. Việc nghe các bản ghi âm của Faulkner trùng hợp với sự gia tăng nỗ lực cá nhân của tôi trong việc thúc đẩy hoạt động tư vấn giao dịch hàng hóa và đạt được tiến bộ đáng kể trong lĩnh vực đó.
Tôi cũng cho rằng danh sách 6 bước then chốt để đạt được thành công của Faulkner rất đáng giá:
- Sử dụng cả động lực Hướng Tới và Né Tránh: Vừa phấn đấu đạt được mục tiêu vừa tránh xa những điều tiêu cực.
- Coi mục tiêu là đạt được khả năng tối đa, bất cứ điều gì ít hơn đều không thể chấp nhận: Thiết lập mục tiêu cao và không ngừng nỗ lực để đạt được.
- Chia nhỏ các mục tiêu lớn thành từng phần nhỏ: Biến những mục tiêu có vẻ quá sức thành các bước thực hiện cụ thể, từ đó có được động lực từ việc hoàn thành từng bước.
- Tập trung hoàn toàn vào hiện tại: Chỉ tập trung vào nhiệm vụ đang thực hiện thay vì lo lắng về mục tiêu dài hạn.
- Tự mình tham gia vào việc đạt được mục tiêu: Chủ động hành động thay vì phụ thuộc vào người khác.
- So sánh bản thân với chính mình để đo lường tiến bộ: Đánh giá sự phát triển dựa trên những gì đã đạt được trước đó.
BÀI HỌC
Những yếu tố nêu trên có những tác động và ứng dụng quan trọng trong lĩnh vực giao dịch.
- Ví dụ 1: Sự nhấn mạnh vào việc tự tham gia giao dịch cho thấy rằng việc mọi người thành công trong giao dịch chỉ dựa hoàn toàn vào hệ thống của người khác là không thực tế.
- Ví dụ 2: Tập trung vào việc so sánh bản thân với chính mình ngụ ý rằng các nhà giao dịch nên đánh giá tiến bộ của họ dựa trên hiệu suất trước đó của mình, chứ không phải hiệu suất của các nhà giao dịch khác.
Hình ảnh mà Faulkner khắc họa về một nhà giao dịch thành công hoàn toàn trái ngược với nhận thức phổ biến. Hầu hết mọi người có thể nghĩ về những nhà giao dịch giỏi như những kẻ liều lĩnh trong thế giới tài chính – những người sẵn sàng chấp nhận rủi ro lớn, bị thu hút bởi sự phấn khích đầy adrenaline.
Theo Faulkner, điều đó hoàn toàn không đúng sự thật. Các nhà giao dịch thành công đã học cách tránh rủi ro, không phải tìm kiếm nó. Hơn nữa, rất ít người trong số họ giao dịch vì sự phấn khích. Ngược lại, dựa trên quan sát của Faulkner, một trong những dấu hiệu của các nhà giao dịch thành công là khả năng duy trì trạng thái cảm xúc bình tĩnh, tách biệt trong khi giao dịch. Họ có thể có những thú vui khác trong cuộc sống, nhưng không phải từ giao dịch.
Nhiều nhận xét của Faulkner không chỉ liên quan đến giao dịch. Hầu hết mọi người có thể hưởng lợi từ lời khuyên của Faulkner và NLP để khám phá ý nghĩa của thành công đối với họ. Một nhận xét mà tôi thấy đặc biệt ấn tượng liên quan đến các cuộc trò chuyện của ông với hàng trăm bệnh nhân cao tuổi: “Không một ai trong số những người này thực sự hối hận về bất cứ điều gì họ đã thực sự làm. Điều họ hối tiếc là những gì họ đã không làm.”