Xem bảng điện nhiều khiến bạn cảm thấy đau khổ

Trong cuốn sách kinh điển “Trò Đùa Của Sự Ngẫu Nhiên (Fooled by Randomeness), được bình chọn là một trong 75 cuốn sách thay đổi tư duy ấn tượng nhấ mọi thời đại theo Tạp Chí Fortune, của tác giả Nassim Nicholas Taleb, có câu nói cực kỳ thú vị: “Người thông thái lắng nghe ý nghĩa, kẻ ngu ngốc chỉ nhận được tạp âm.”

Tác giả bắt đầu bằng cách hình dung về một vị nha sỹ về hưu có cuộc sống hạnh phúc trong một thị trấn đầy nắng dễ chịu. Chúng ta biết rằng, ông là một nhà đầu tư cừ khôi và ông kiếm được tỷ suất sinh lợi trung bình 15% từ việc đầu tư trái phiếu chính phủ. Kết quả tỷ suất sinh lợi của ông có độ biến động là 10%. Điều đó có nghĩa rằng, cứ khoảng 100 giao dịch, sẽ có 68 giao dịch có tỷ suất sinh lợi phân phối trong khoảng 5% đến 25%. (Nói đúng theo khoa học thống kê, xác suất 68% các giá trị quan sát sẽ nằm trong khoảng -1 lần độ lệnh chuẩn đến +1 lần độ lệch chuẩn đối với đường cong phân phối hình chuông. Độ lệch chuẩn ký hiệu là Sigma, xem phụ lục dưới đây). (giải thích của admin: tỷ suất sinh lợi trung bình là 15% và độ lệch chuẩn 10%, tức 68% xác suất các khoản đầu tư sẽ có tỷ suất sinh lợi từ ngưỡng 15%-10% (trừ đi 1 lần độ lệch chuẩn)=5%, đến 15% +10% (cộng 1 lần độ lệch chuẩn)=25%)

Rõ ràng đây là một tình huống rất lạc quan. Vị nha sĩ tự làm cho mình một bàn giao dịch thoải mái trên gác để hàng ngày the dõi thị trường trong lúc nhấm nháp cà phê. Vốn là người thích phiêu lưu, ông cho rằng ngồi coi các giao dịch thú vị hơn hẳn việc chữa răng cho các quý bà chết nhát ở Đại Lộ Park.

Ông đặt thuê dài hạn một dịch vụ web, cập nhật liên tục tin tức về giá cả với chi phí chỉ bằng một phần nhỏ ly cafe. Chỉ cần nhập thông số chứng khoán vào bảng tính là ông có thể lập tức theo dõi được két quả danh mục của mình. Chúng ta đang sống trong kỷ nguyên công nghệ kết nối mà.

Với tỷ suất sinh lợi trung bình là 15% và độ biến động 10%, tức xác suất thành công trong bất cứ năm nào sẽ là 93% (giải thích của admin: 93% khả năng có khoảng lãi sẽ nằm trong biên độ từ -2 lần độ lệch chuẩn đến 2 lần độ lệch chuẩn. 2 lần độ lệch chuẩn là 10% x 2=20%. Tức các khoản giao dịch sẽ có mức lãi nằm trong khung từ 15%-20%=-5% đến 15%+20%=35%. Mức xác suất là 93% tính theo năm.)

 Nghiên cứu của Tabled cho thấy, xác suất thành công ở khung thời gian quý là 77%, ở khung thời gian tháng là 67% và ở khung thừi gian giờ là 51%. Theo khung thời gian giây là 50%. Việc theo dõi quá sát từng phút, từng giây của giao dịch thực tế làm giảm khả năng thành công của khoản đầu tư.

Tệ hơn, nó ảnh hưởng đến vấn đề sức khỏe của bạn. Vốn là người nhạy cảm, mọi sự thua lỗ, được thể hiện bằng màu đỏ của giá trên màn hình máy tính, đều khiến ông đau khổi. Ông phát khởi một chút khi thấy kết quả dương nhưng sẽ sa sút tinh thần đáng kể khi thất kết quả âm. Cuối mỗi ngày, ngài nha sĩ lại bị vắt kiệt sức. Việc theo dõi kết quả theo từng phút mỗi ngày  (giả sử là 8h mỗi ngày) thì ông sẽ có 241 phút dễ chịu và 239 phút không dễ chịu. Tính theo năm là 60,699 phút dễ chịu và 60,271 phút đau khổ. Nhưng vấn đề là cường độ cảm xúc của đau khổ cao hơn nhiều so với cảm xúc của sự dễ chịu. Như vậy, việc theo dõi sát sao danh mục đầu tư chỉ càng khiến ông cảm thấy đau khổ mà thội.

Nếu ông chỉ theo dõi kết quả danh mục đầu tư mỗi tháng, 67% số tháng của ông là khả năng sẽ là những tháng thành công (mặc dù -5% là lỗ, nhưng chúng tôi tạm coi khoản lỗ -5% là lỗ nhẹ, không đáng kể). Tức vị nha sĩ chỉ có 4 tháng đau khổ và 8 tháng vui vẻ. 

Còn nếu coi kết quả theo năm. Trong vòng 20 năm cuối đời,  ông chỉ có 1 lần đau khổ trong khi có đến 19 lần phấn khởi.

Kết luận: Đặc điểm về quy mô của tính ngẫu nhiên thường bị hiểu sai, ngay cả đối với những người chuyên nghiệp. Tôi đã thấy những tiến sĩ tranh luận với nhau về một kết quả hoạt động quan sát trong một khung thời gian hẹp (nó vô nghĩa xét ở mọi gốc độ). Chúng tôi có các kết luận quan trọng sau đây:

1. Trong khoảng thời gian ngắn, một người chỉ quan sát được sự biến thiên của danh mục đầu tư (hay còn gọi là sự biến động của danh mục), chứ không phải là kết quả lợi nhuận. Nói cách khác, người ta chỉ thấy những tạp âm và ngoài ra không thấy gi nữa cả. Tôi luôn tự nhắc nhở bản thân rằng, quan sát tốt nhất là sự kết hợp giữa độ biến động và kết quả lợi nhuận, chứ không chỉ là lợi nhuận đơn thuần.
2. Cảm xúc của chúng ta được thiết kế để hiểu về vấn đề này. Phương án tốt nhất cho vị nha sĩ là quan sát theo tháng, chứ không phải dày hơn như theo ngày hoặc quá thưa như theo năm. Về lý thuyết, theo năm là tốt nhất nhưng rất khó trên thực tế.  Chẳng ai có đủ khả năng kiềm chế để theo dõi kết quả danh mục đầu tư mỗi năm một lần. Theo dõi theo tháng là hợp lý nhất.
3. Khi trông thấy một nhà đầu tư liên tục theo dõi danh mục đầu tư của mình qua những thông tin realtime qua điện thoại, tôi mỉm cười

Tất nhiên, chúng ta không thể miễn nhiễm hoàn toàn với các tạp âm. Nhưng chúng ta hạn chế nó bằng cách không tiếp cận thông tin quá nhiều, ngoại trừ những tình huống hiếm hoi. Một lần nữa, tôi thích ngồi đọc thơ hơn. Nếu có sự kiện nào đó quan trọng nó sẽ tự tìm cách lọt vào tai tôi. 

Giải thích ở trên cho thấy tại sao tin tức hàng ngày đầy rẫy tạp âm và tại sao lịch sử (tính theo năm) lại không có tạp âm. Điều này giải thích tại sao tôi không thích đọc báo, ngoại trừ phần cáo phó, không bao giờ tán gẫu về thị trường. và khi ở văn phòng giao dịch, tôi thích tìm đến các nhà toán học và cô thư ký xinh đẹp hơn là các nhà giao dịch khác. 

Cuối cùng, nó giải thích tại sao những người quan sát sự ngẫu nhiên quá nhiều sẽ kiệt sức, tinh thần của họ bị vắt kiệt từ chuỗi cảm xúc mà họ trải qua. Dù mọi người có khẳng định thế nào, không thể lấy một cảm xúc tích cực để bù cho một cảm xúc tiêu cực vì các nhà tâm lý hành vi đã giải thích rằng, độ lớn của cảm xúc tiêu cực gấp 2.5 lần độ lớn của cảm xúc tích cực.

Mặc dù chưa có nghiên cứu nào chỉ ra mối liên hệ giữa việc kiệt sức của nhà giao dịch với nguy cơ mắc ung thư, nhưng tôi bắt đầu nghi ngờ về điều đó. Suốt một thời gian dài, các nhà kinh tế học đã không hiểu rằng, đặc điểm sinh học và cường độ của các tác động tích cực và tiêu cực là khác nhau. Chúng được xử lý ở các phần khác nhau trong não bọ và mức độ lý trí trng các quyết định được đưa ra sau khi nhà đầu có lợi nhuận là khác hẳn so với khi anh ta bị thua lỗ.

Tham khảo: Chương 3, sách Trò Đùa Của Sự Ngẫu Nhiên,

Phụ Lục

 Độ lệch chuẩn, biểu diễn bằng chữ cái Hi Lạp in thường sigma (σ). Thuật ngữ này chỉ lượng biến thiên trong một tập số liệu cho trước: các điểm số liệu có hội tụ với nhau hay là rất phân tán.

Trong nhiều trường hợp, kết quả của một thí nghiệm tuân theo cái gọi là “phân bố bình thường”. Chẳng hạn, nếu bạn tung một đồng xu 100 lần và đếm xem bao nhiêu lần nó lật ngửa, thì kết quả trung bình sẽ là 50. Nhưng nếu bạn làm phép thử này 100 lần, thì đa số kết quả sẽ gần giá trị 50, nhưng không đúng bằng 50. Phần lớn trường hợp bạn thu được kết quả là 49, hoặc 51. Bạn ít khi thu được kết quả 45 hoặc 55, còn 20 và 80 thì hầu như không có. Nếu bạn vẽ đồ thị 100 lần thử đó, bạn sẽ thu được một hình dạng nổi tiếng gọi là đường cong hình chuông cao nhất ở chính giữa và hạ dần ở hai bên. Đó là một phân bố bình thường.

 

Đồ thị hình chuông của một phân bố “thường”. Những đường thẳng đứng ở hai bên biểu diễn những khoảng một, hai và ba sigma.

Độ lệch cho biết một điểm số liệu cho trước sai khác với giá trị trung bình là bao nhiêu. Trong ví dụ tung đồng xu, một kết quả 47 có độ lệch là 3 khỏi giá trị trung bình 50. Độ lệch chuẩn là căn bậc hai của giá trị trung bình của tất cả độ lệch bình phương lên. Một độ lệch chuẩn, hay một sigma, vẽ phía trên hoặc phía dưới giá trị trung bình trên đường cong phân bố bình thường, sẽ định ra một vùng gồm 68% của toàn bộ các điểm dữ liệu. Hai sigma ở phía trên hoặc phía dưới sẽ bao gồm khoảng 95% số liệu, và ba sigma sẽ bao gồm 99,7%.