TTCK Việt Nam
Dấu hiệu nhận biết doanh nghiệp sắp đột biến lợi nhuận
(Trích từ vietnambusiness Insider)-Đột biến lợi nhuận từ xưa đến nay luôn là một lí do vô cùng mạnh mẽ làm thúc đẩy đà tăng giá của cổ phiếu và không ít cổ phiếu sau khi có sự đột biến lợi nhuận đã tăng giá gấp nhiều lần. Tuy nhiên, để biết khi nào doanh nghiệp sắp đột biến lợi nhuận không phải là một việc dễ dàng. Bài viết sau đây sẽ đề cập tới từng chi tiết của vấn đề này, mang đến cho người đọc một cái nhìn khái quát, khách quan, giúp các nhà đầu tư có thể tự mình nhận biết một doanh nghiệp sắp có sự đột biến lợi nhuận.
1. BIÊN LỢI NHUẬN GỘP CÓ SỰ CẢI THIỆN MẠNH
Biên lợi nhuận gộp có sự cải thiện mạnh là một dấu hiệu khá dễ nhận thấy, thường xảy ra khi doanh nghiệp gặp các yếu tố thiên thời hay có sự cải tổ mạnh mẽ trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Các dấu hiệu đáng chú ý nhất bao gồm:
– Giá nguyên vật liệu đầu vào có sự giảm mạnh. Ví dụ sự sụt giảm của giá dầu giúp các doanh nghiệp phân đạm tăng mạnh lợi nhuận.
– Sản phẩm đầu ra có sự tăng giá mạnh. Ví dụ đại dịch Covid-19 khiến cho cung lợn thịt hạn chế, giá lợn tăng phi mã dẫn tới một số doanh nghiệp chăn nuôi lợn lãi khủng.
– Doanh nghiệp có sự cải tổ mạnh mẽ liên quan tới core kinh doanh chính. Ví dụ thay đổi dàn lãnh đạo mới có trình độ cao hơn, áp dụng kĩ thuật sản xuất hiện đại cho năng suất cao hơn…vv
– Chu kì kinh tế thuận lợi. Điển hình như các doanh nghiệp bất động sản hay xây dựng những năm 2016, 2017, các dự án được trúng thầu liên tiếp, biên lợi nhuận liên tục được mở rộng, lợi nhuận và giá cổ phiếu tăng bằng lần. Chu kì kinh tế sẽ tạo ra những con sóng mạnh mẽ và bền vững nhất.
– Sản phẩm đầu ra có sự tăng giá mạnh. Ví dụ đại dịch Covid-19 khiến cho cung lợn thịt hạn chế, giá lợn tăng phi mã dẫn tới một số doanh nghiệp chăn nuôi lợn lãi khủng.
– Doanh nghiệp có sự cải tổ mạnh mẽ liên quan tới core kinh doanh chính. Ví dụ thay đổi dàn lãnh đạo mới có trình độ cao hơn, áp dụng kĩ thuật sản xuất hiện đại cho năng suất cao hơn…vv
– Chu kì kinh tế thuận lợi. Điển hình như các doanh nghiệp bất động sản hay xây dựng những năm 2016, 2017, các dự án được trúng thầu liên tiếp, biên lợi nhuận liên tục được mở rộng, lợi nhuận và giá cổ phiếu tăng bằng lần. Chu kì kinh tế sẽ tạo ra những con sóng mạnh mẽ và bền vững nhất.
Chú ý:
– Để theo dõi và nhận biết được các dấu hiệu này, yêu cầu bắt buộc là phải có sự hiểu biết rõ về mô hình kinh doanh của doanh nghiệp, doanh nghiệp sản xuất gì, kinh doanh gì, đầu vào và đầu ra là gì. Theo dõi giá hàng hóa kĩ lưỡng cũng là một yêu cầu bắt buộc.
– Một ví dụ rất phổ biến khi đa phần các nhà đầu tư đều không hiểu rõ về mô hình kinh doanh của doanh nghiệp như giá vàng tăng thì vội kết luận ngay là Công ty CP vàng bạc Phú Nhuận sẽ lãi đột biến và cổ phiếu PNJ sẽ tăng giá, như vậy là sai nghiêm trọng và sẽ phải trả giá rất đắt.
– Cần xem xét việc cải thiện biên lợi nhuận gộp này có bền vững hay không. Đa phần việc cải thiện biên lợi nhuận do các yếu tố thiên thời tạo ra, do vậy nếu không xem xét kĩ sẽ rất dễ bị “đu đỉnh” vì lợi nhuận chỉ đột biến được 1 2 quý.
– Một ví dụ rất phổ biến khi đa phần các nhà đầu tư đều không hiểu rõ về mô hình kinh doanh của doanh nghiệp như giá vàng tăng thì vội kết luận ngay là Công ty CP vàng bạc Phú Nhuận sẽ lãi đột biến và cổ phiếu PNJ sẽ tăng giá, như vậy là sai nghiêm trọng và sẽ phải trả giá rất đắt.
– Cần xem xét việc cải thiện biên lợi nhuận gộp này có bền vững hay không. Đa phần việc cải thiện biên lợi nhuận do các yếu tố thiên thời tạo ra, do vậy nếu không xem xét kĩ sẽ rất dễ bị “đu đỉnh” vì lợi nhuận chỉ đột biến được 1 2 quý.
2. TĂNG CÔNG SUẤT CỦA HOẠT ĐỘNG KINH DOANH
Việc tăng lợi nhuận thông qua tăng công suất là một cách tăng lợi nhuận bền vững và có chất lượng tốt nhất. Thường bao gồm các hoạt động như xây dựng thêm nhà máy mới, gia tăng số lượng cửa hàng, hay thậm chí có thể gặp thiên thời về yếu tố nào đó.
– Để nhận biết sớm việc xây dựng nhà máy mới, ta có thể theo dõi các thông tin trên báo đài, trong báo cáo thường niên của doanh nghiệp, hoặc nhìn khoản mục “xây dựng cơ bản dở dang”, nằm trong phần tài sản dài hạn trong bảng cân đối kế toán của doanh nghiệp.
– Đối với việc mở rộng cửa hàng trong chuỗi kinh doanh bán lẻ như MWG hay PNJ. Ta có thể theo dõi số lượng cửa hàng trong báo cáo IR, hoặc nhìn sự gia tăng của tài sản cố định vì các cửa hàng có thời gian thi công khá nhanh và đưa trực tiếp thành tài sản cố định luôn.
– Thêm một yếu tố nữa về các tác động của thiên thời. Ví dụ như đại dịch Covid-19 khiến cho các doanh nghiệp sản xuất khẩu trang hay hóa chất tẩy rửa được lợi, công suất sử dụng nhà máy sẽ tăng rất cao. Hoặc như những năm mùa mưa kéo dài, nước nhiều, những doanh nghiệp thủy điện hoạt động trên 100% công suất sẽ có lợi nhuận cực khủng.
– Đối với việc mở rộng cửa hàng trong chuỗi kinh doanh bán lẻ như MWG hay PNJ. Ta có thể theo dõi số lượng cửa hàng trong báo cáo IR, hoặc nhìn sự gia tăng của tài sản cố định vì các cửa hàng có thời gian thi công khá nhanh và đưa trực tiếp thành tài sản cố định luôn.
– Thêm một yếu tố nữa về các tác động của thiên thời. Ví dụ như đại dịch Covid-19 khiến cho các doanh nghiệp sản xuất khẩu trang hay hóa chất tẩy rửa được lợi, công suất sử dụng nhà máy sẽ tăng rất cao. Hoặc như những năm mùa mưa kéo dài, nước nhiều, những doanh nghiệp thủy điện hoạt động trên 100% công suất sẽ có lợi nhuận cực khủng.
Chú ý:
– Đối với những nhà máy có vốn đầu tư lớn và sử dụng nhiều vốn vay khi bắt đầu đưa vào hoạt động sẽ gặp tình trạng công suất chưa đạt yêu cầu dẫn tới doanh thu kém, trong khi khấu hao đã phải trích đầy đủ, và chi phí lãi vay trước đây được vốn hóa vào giá trị nhà máy thì giờ phải tách riêng ra thành chi phí tài chính trên bảng kết quả hoạt động kinh doanh. Chi phí tăng mạnh hơn doanh thu rất nhiều dẫn tới việc kết quả kinh doanh bị sụt giảm trong 1 2 quý đầu tiên đưa vào vận hành nhà máy mới, làm cho giá cổ phiếu sụt giảm, đây có lẽ là thời điểm tốt nhất để mua cổ phiếu.
– Hưởng lợi tăng công suất do thiên thời như dịch bệnh, thời tiết, hay nhu cầu đột biến ngắn hạn đều không bền vững. Cần cảnh giác với việc tăng lợi nhuận kiểu này vì có thể chỉ kéo dài 1 2 quý, không nên thực hiện mua đuổi.
– Hưởng lợi tăng công suất do thiên thời như dịch bệnh, thời tiết, hay nhu cầu đột biến ngắn hạn đều không bền vững. Cần cảnh giác với việc tăng lợi nhuận kiểu này vì có thể chỉ kéo dài 1 2 quý, không nên thực hiện mua đuổi.
3. SẮP SỬA GHI NHUẬN DOANH THU DỒN TÍCH LỚN
Điển hình của việc đột biến lợi nhuận do hạch toán lớn thường gặp ở các công ty bất động sản. Dạng đột biến này cũng khá dễ để nhận biết sớm và có thể thu lời từ cổ phiếu tương đối lâu dài vì thường hạch toán kéo dài ít nhất trong vòng vài quý. Để nhận biết sớm việc hạch toán lớn chúng ta cần có hiểu biết về báo cáo tài chính và thông thạo việc tìm kiếm thông tin doanh nghiệp.
– Đối với doanh nghiệp kinh doanh bất động sản nên chú ý khoản “người mua trả tiền trước”, phần “nợ phải trả” trên bảng cân đối kế toán của doanh nghiệp. Thông thường, khoản nói trên sẽ nhanh chóng chuyển thành doanh thu trong vòng 1 năm theo luật kế toán quy định. Nhà đầu tư cần đối ứng khoản mục này với khoản mục tiền tăng thêm trong phần tài sản ngắn hạn, mục đích sử dụng tiền và sự gia tăng của khoản mục “sản xuất kinh doanh dở dang” trong phần “hàng tồn kho”. Chú ý phải tìm hiểu được thông tin dự án sắp sửa bán ra, các thông tin về tài chính như dự tính doanh thu, biên lợi nhuận gộp, thời gian bàn giao để được phép đưa vào hạch toán. Những thông tin này có thể tìm thông qua môi giới bất động sản, trên trang web…vv
– Đến khi bất động sản được bàn giao, khoản mục người mua trả tiền trước sẽ chuyển thành doanh thu, khoản mục hàng tồn kho sẽ chuyển thành giá vốn và tính ra được lợi nhuận. Nên mua cổ phiếu khi thấy khoản mục trả tiền trước bắt đầu gia tăng mạnh và dự án đang thi công gấp rút. Không nên mua quá xa ngày hạch toán để tránh đêm dài lắm mộng. Thời gian khuyến nghị nên mua trước khoảng 2-3 quý trước kì hạch toán, mua theo phương pháp trung bình giá để được giá tốt nhất.
– Đối với dạng công ty xây dựng, có thể theo dõi khoản mục “phải thu theo tiến độ hợp đồng xây dựng”, cùng với tìm hiểu lượng dự án kí mới và lượng dự án backlog dồn từ những năm trước sang năm nay là bao nhiêu. Từ đó dự tính mức doanh thu để xem có đột biến hay không. Một số công ty xây dựng nhỏ chỉ cần kí 1 hợp đồng xây dựng lớn là có thể đột biến doanh thu nhiều quý liên tiếp.
– Đến khi bất động sản được bàn giao, khoản mục người mua trả tiền trước sẽ chuyển thành doanh thu, khoản mục hàng tồn kho sẽ chuyển thành giá vốn và tính ra được lợi nhuận. Nên mua cổ phiếu khi thấy khoản mục trả tiền trước bắt đầu gia tăng mạnh và dự án đang thi công gấp rút. Không nên mua quá xa ngày hạch toán để tránh đêm dài lắm mộng. Thời gian khuyến nghị nên mua trước khoảng 2-3 quý trước kì hạch toán, mua theo phương pháp trung bình giá để được giá tốt nhất.
– Đối với dạng công ty xây dựng, có thể theo dõi khoản mục “phải thu theo tiến độ hợp đồng xây dựng”, cùng với tìm hiểu lượng dự án kí mới và lượng dự án backlog dồn từ những năm trước sang năm nay là bao nhiêu. Từ đó dự tính mức doanh thu để xem có đột biến hay không. Một số công ty xây dựng nhỏ chỉ cần kí 1 hợp đồng xây dựng lớn là có thể đột biến doanh thu nhiều quý liên tiếp.
Chú ý: Để nắm rõ và nghiên cứu truy tìm được những dạng cổ phiếu đột biến lợi nhuận theo kiểu này, cần nắm rõ được cách đọc hiểu cơ bản BCTC và trình tự kế toán căn bản. Tôi đã có chuỗi bài viết về đọc hiểu cơ bản báo cáo tài chính, mời quý độc giả tìm hiểu và theo dõi.
4. DOANH NGHIỆP CÓ TÀI SẢN ẨN
Đây là một dạng dễ gây đột biến lớn, tuy nhiên thường chỉ được ghi nhận 1 lần là hết, và có thể thúc đẩy giá cổ phiếu lên rất nhanh trong 1 thời gian ngắn.
– Đầu tiên phải kể tới các công ty chứng khoán nắm giữ lượng cổ phiếu trong danh mục tự doanh lớn. Tự doanh được chia ra 2 phần chính là tài sản dạng FVTPL và AFS, với FVTPL là dạng tài sản được đánh giá lại theo từng quý, nếu giá cuối quý sau tăng mạnh hơn giá cuối quý trước nhiều thì sẽ ghi nhận phần lãi tự doanh lớn. Còn AFS thì sẽ chỉ được ghi nhận lãi khi chính thức chốt lãi bán ra hoặc di chuyển từ khoản mục AFS sang FVTPL.
– Đối với các doanh nghiệp có nắm lượng cổ phiếu lớn để nhằm mục đích đầu tư ngắn hạn, nắm giữ dưới 20% ( được coi là nắm giữ chứng khoán để kinh doanh), thì khi giá cổ phiếu tăng và có lãi lớn thì cũng sẽ được ghi nhận lợi nhuận đột biến khi bán chốt lời các cổ phiếu này. Ví dụ như đầu 2018, NDN nắm giữ lượng lớn cổ phiếu PNJ, PNJ tăng giá tốt, và NDN cũng tăng gấp đôi vì lượng cổ phiếu PNJ này sinh ra lợi nhuận rất lớn. Chú ý là doanh nghiệp chỉ được ghi nhận lãi các tài sản đầu tư này khi bán ra chứ không giống FVTPL của tự doanh công ty chứng khoán.
– Một số công ty có nắm giữ các dạng tài sản khác như quyền sử dụng đất có giá vốn thấp, bằng sáng chế, hay có ý định chuyển nhượng công ty con hay công ty liên kết có giá trị cao hơn giá trị ghi sổ cũng đều được hạch toán lợi nhuận lớn. Tuy nhiên tất cả các dạng tài sản này cũng đều phải bán ra mới được hạch toán lợi nhuận theo luật kế toán.
– Đối với các doanh nghiệp có nắm lượng cổ phiếu lớn để nhằm mục đích đầu tư ngắn hạn, nắm giữ dưới 20% ( được coi là nắm giữ chứng khoán để kinh doanh), thì khi giá cổ phiếu tăng và có lãi lớn thì cũng sẽ được ghi nhận lợi nhuận đột biến khi bán chốt lời các cổ phiếu này. Ví dụ như đầu 2018, NDN nắm giữ lượng lớn cổ phiếu PNJ, PNJ tăng giá tốt, và NDN cũng tăng gấp đôi vì lượng cổ phiếu PNJ này sinh ra lợi nhuận rất lớn. Chú ý là doanh nghiệp chỉ được ghi nhận lãi các tài sản đầu tư này khi bán ra chứ không giống FVTPL của tự doanh công ty chứng khoán.
– Một số công ty có nắm giữ các dạng tài sản khác như quyền sử dụng đất có giá vốn thấp, bằng sáng chế, hay có ý định chuyển nhượng công ty con hay công ty liên kết có giá trị cao hơn giá trị ghi sổ cũng đều được hạch toán lợi nhuận lớn. Tuy nhiên tất cả các dạng tài sản này cũng đều phải bán ra mới được hạch toán lợi nhuận theo luật kế toán.
Chú ý: Để tìm hiểu được các dạng tài sản ẩn của doanh nghiệp nhằm đánh giá doanh nghiệp là một món hời, cần tương đối nhiều công sức để nghiên cứu và đưa ra các đánh giá mang tính quyết định. Cần có sự thông thạo về báo cáo tài chính nhất định, kĩ năng định giá tài sản và hiểu biết các lĩnh vực đa dạng.
5. LỢI NHUẬN TĂNG DO CÁC CHÍNH SÁCH KẾ TOÁN
Tôi có viết một số bài viết về các vấn đề liên quan đến kế toán, gồm gian lận doanh thu và chi phí cho nhiều mục đích khác nhau. Trong loạt bài viết này, tôi sẽ liệt kê lại về một vài thủ thuật đơn giản nhất. Các công ty cần làm game hoặc chuẩn bị lên sàn, phát hành thêm, tăng vốn…vv sẽ thường có động lực để tìm cách hạch toán lợi nhuận lớn.
– Đánh giá lại vốn góp tại công ty con. Họ sẽ thao túng làm tăng giá của công ty liên kết (đang nắm giữ dưới 50%) lên thật cao, sau đó mua vào cho vượt tỉ lệ trên 50% (chuyển thành công ty con). Lúc này theo luật kế toán phần cổ phần nắm giữ sẽ được định giá lại theo giá thị trường và sẽ ghi nhận một khoản lãi lớn.
– Bán hàng hoặc tài sản cho các bên liên quan để ghi nhận lãi lớn. Có thể thu tiền nhưng xong lại tuồn ra hoặc thậm chí để treo một khoản phải thu lớn.
– Thay đổi thời gian khấu hao của tài sản, kéo dài thời gian khấu hao ra nhằm giảm bớt chi phí từ đó làm tăng lợi nhuận. Những doanh nghiệp có hoạt động kinh doanh đặc thù với chi phí khấu hao lớn thường có thể áp dụng cách này.
– Các doanh nghiệp có tài sản sắp hết khấu hao, điển hình như các doanh nghiệp về sản xuất có nhà máy lớn đã hoạt động lâu năm, các đập thủy điện…vv. Khi hết khấu hao mà tài sản vẫn còn được sử dụng thì sẽ bớt đi được rất nhiều chi phí và lợi nhuận tự động tăng đột biến. Ta nhìn khoản mục tài sản cố định trên BCTC, xem nguyên giá và khấu hao lũy kế. Khi nào khấu hao lũy kế gần bằng nguyên giá thì tức là tài sản đã sắp khấu hao hết.
– Bán hàng hoặc tài sản cho các bên liên quan để ghi nhận lãi lớn. Có thể thu tiền nhưng xong lại tuồn ra hoặc thậm chí để treo một khoản phải thu lớn.
– Thay đổi thời gian khấu hao của tài sản, kéo dài thời gian khấu hao ra nhằm giảm bớt chi phí từ đó làm tăng lợi nhuận. Những doanh nghiệp có hoạt động kinh doanh đặc thù với chi phí khấu hao lớn thường có thể áp dụng cách này.
– Các doanh nghiệp có tài sản sắp hết khấu hao, điển hình như các doanh nghiệp về sản xuất có nhà máy lớn đã hoạt động lâu năm, các đập thủy điện…vv. Khi hết khấu hao mà tài sản vẫn còn được sử dụng thì sẽ bớt đi được rất nhiều chi phí và lợi nhuận tự động tăng đột biến. Ta nhìn khoản mục tài sản cố định trên BCTC, xem nguyên giá và khấu hao lũy kế. Khi nào khấu hao lũy kế gần bằng nguyên giá thì tức là tài sản đã sắp khấu hao hết.
Chú ý: Với các dạng công ty kiểu này có sự rủi ro cực kì lớn và nếu không nắm rõ về động cơ của các công ty này thì rất dễ lỗ nặng.
LỜI KẾT
Nhận biết được doanh nghiệp sắp sửa có đột biến lợi nhuận mới chỉ là một bước trong con đường dẫn tới đầu tư thành công, không nên quá thần thánh hóa nó. Và chúng ta cần chấp nhận rằng đôi khi chúng ta cũng vẫn bị lỗ dù dự đoán đúng kết quả kinh doanh có đột biến, vì thị trường chứng khoán là muôn màu muôn vẻ, hàng ngàn biến số khác nhau tác động lên giá chứng khoán.
Cảm ơn các bạn đã đọc hết bài viết tương đối dài này, nếu thấy hay và có ích, hãy inbox cho Fanpage của tôi để đăng kí thành thành viên miễn phí và nhận các bài viết về tài chính hay nhất trong tương lai.
Tác giả: Hoàng Nguyên