Trước hết, bạn hãy xem đoạn hội thoại sau

Bài học rút ra từ trải nghiệm đó là gì?

Trải nghiệm đó dạy cho tôi về tầm quan trọng của việc kiểm soát rủi ro, bởi vì tôi không bao giờ muốn phải trải qua cảm giác thua lỗ nặng nề đó một lần nữa. Nó củng cố nỗi sợ sai lầm của tôi và dạy tôi không được phép để cho một khoản đặt cược riêng lẻ, hay thậm chí nhiều khoản đặt cược cùng lúc, có thể khiến tôi thua lỗ vượt quá mức chấp nhận được. Trong giao dịch, bạn phải vừa phòng thủ vừa tấn công. Nếu bạn không giao dịch năng động (tấn công), bạn sẽ không kiếm được tiền, nhưng nếu bạn không phòng thủ, bạn sẽ không giữ được tiền.

Tôi tin rằng bất kỳ ai kiếm được tiền từ giao dịch đều phải trải qua những cú thua lỗ khủng khiếp ở một thời điểm nào đó. Giao dịch giống như làm việc với điện; bạn có thể bị điện giật. Với giao dịch thịt ba chỉ và các giao dịch khác, tôi đã cảm nhận được cú sốc điện và nỗi sợ hãi đi kèm. Điều đó dẫn đến thái độ của tôi: Để tôi cho bạn thấy suy nghĩ của tôi, và làm ơn né nó đi. Đó cũng là bài học về mặt toán học trong đầu tư (ND: ở đây có thể được hiểu rộng ra là tính toán về lợi nhuận và thua lỗ. Nó có thể bao gồm việc quản trị vốn, phân bổ tài sản, tính toán điểm vào và điểm ra để kiểm soát rủi ro).

[Dalio đi đến bảng và vẽ một sơ đồ. Trục ngang biểu diễn số lượng các khoản đầu tư, trục dọc biểu diễn độ lệch chuẩn]

Biểu đồ này là thứ mà tôi dạy cho mọi người trong công ty, tôi gọi nó là “Chén Thánh” của đầu tư. 

[Dalio vẽ một đường cong đi xuống từ trái sang phải, nghĩa là số lượng tài sản càng nhiều thì độ lệch chuẩn càng thấp]

Biểu đồ này cho thấy mức độ biến động của danh mục đầu tư thay đổi như thế nào khi bạn thêm các tài sản. Nếu bạn thêm các tài sản có mức tương quan 0.60 với các tài sản khác, rủi ro sẽ giảm khoảng 15% khi bạn thêm nhiều tài sản hơn, nhưng chỉ đến đó thôi, ngay cả khi bạn thêm cả nghìn tài sản. Nếu bạn chỉ đầu tư vào cổ phiếu, bạn có thể đa dạng hóa thành 1,000 cổ phiếu và nó sẽ chỉ giảm rủi ro khoảng 15%, vì mức tương quan trung bình của một cổ phiếu với các cổ phiếu khác là khoảng 0.60.

Tuy nhiên, nếu bạn kết hợp các tài sản có mức tương quan trung bình bằng 0, thì chỉ cần đa dạng hóa thành 15 tài sản, bạn có thể cắt giảm 80% mức độ biến động. Do đó, bằng cách nắm giữ các tài sản không tương quan, tôi có thể cải thiện tỷ lệ lợi nhuận/rủi ro lên gấp 5 lần thông qua đa dạng hóa.

Vậy nếu vấn đề thị trường trở nên có mức độ tương quan cao thì sao? Ngay cả hiện tại, nếu ông nói chỉ số S&P 500 giảm 2%, tôi có thể đoán được hướng đi của hầu hết các thị trường khác.

Tôi không nghĩ điều đó hoàn toàn chính xác.

Thực sự, ông không nghĩ đó là sự thật ư?

Suy nghĩ của ông chỉ đúng khi xét theo cách ông định nghĩa thị trường. Ví dụ, tôi không thể nói mức chênh lệch trái phiếu Hy Lạp/Ireland sẽ biến động theo hướng nào khi S&P giảm. Có những cách thức xây dựng giao dịch để ông tạo ra nhiều nhóm tài sản không tương quan với nhau.

Mọi thứ cần bắt đầu từ mục tiêu. Mục tiêu của tôi là giao dịch với hơn 15 tài sản không tương quan. Ông chỉ đang nói về vấn đề của mình, và nó hoàn toàn có thể giải quyết được. Tôi hướng đến việc có khoảng 100 luồng lợi nhuận khác nhau, chúng gần như không tương quan với nhau. Tất nhiên sẽ có những tương quan chéo nhất định khiến cho con số thực tế thấp hơn 100, nhưng nó vẫn nhiều hơn 15. Mức độ tương quan  không diễn ra theo cách mà hầu hết mọi người nghĩ.

Ý ông là như thế nào?

Vấn đề nằm ở chỗ mọi người nghĩ rằng thứ gọi là “mức độ tương quan” (correlation) thực sự tồn tại. Nhưng điều đó không chính xác.

Thực chất, mỗi thị trường đều phản ứng một cách logic dựa trên các yếu tố quyết định riêng của nó. Khi bản chất của những yếu tố này thay đổi, thì thứ chúng ta gọi là mức độ tương quan cũng thay đổi. Ví dụ, khi kỳ vọng về tăng trưởng kinh tế biến động mạnh, cổ phiếu và trái phiếu sẽ có tương quan nghịch vì nếu tăng trưởng chậm lại, nó sẽ khiến cả giá cổ phiếu và lãi suất đều giảm. Tuy nhiên, trong môi trường mà kỳ vọng lạm phát biến động mạnh, cổ phiếu và trái phiếu sẽ có tương quan thuận vì lãi suất sẽ tăng lên khi lạm phát cao hơn, điều này bất lợi cho cả trái phiếu và cổ phiếu. Vì vậy, cả hai mối quan hệ này đều hoàn toàn hợp lý, mặc dù chúng hoàn toàn đối lập nhau. Nếu ông cố gắng thể hiện mối quan hệ giữa cổ phiếu và trái phiếu bằng một thống kê tương quan duy nhất, thì điều đó phủ nhận tính nhân quả của mức độ tương quan.

Mức độ tương quan chỉ là một thuật ngữ mọi người sử dụng để tính trung bình cách hai mức giá biến động cùng nhau như thế nào. Khi xây dựng các giao dịch, tôi không nhìn vào mức độ tương quan; tôi đang xem xét liệu các yếu tố thúc đẩy thị trường có khác nhau hay không. Tôi đang lựa chọn 15 hoặc nhiều tài sản có hành vi khác nhau vì những lý do logic. Tôi có thể nói về các luồng lợi nhuận trong danh mục đầu tư không tương quan với nhau, nhưng hãy lưu ý rằng tôi không sử dụng thuật ngữ tương quan theo cách mà hầu hết mọi người sử dụng. Tôi đang nói về tính nhân quả, không phải về cách đo lường.

Jack D. Schwager nhận xét trong cuốn sách Hedfund Market Wizard

(Pre Order Tháng 8/2024) : Hedge Fund Market Wizards (Những Phù Thủy Quỹ Phòng Hộ) của Jack D. Schwager (2012)

Dalio, một người tin tưởng mạnh mẽ vào đa dạng hóa danh mục đầu tư. Thực tế, ông gọi khả năng cải thiện tỷ suất lợi nhuận/rủi ro thông qua việc bổ sung các tài sản không tương quan là “Chén Thánh Đầu Tư”. Ông tuyên bố tỷ suất lợi nhuận/rủi ro có thể được cải thiện gấp 5 lần nếu các tài sản trong danh mục đầu tư thực sự độc lập.

Hầu hết mọi người có xu hướng tập trung vào hệ số tương quan như một công cụ chính để xác định mức độ phụ thuộc hoặc độc lập tương đối của hai tài sản. Dalio tin rằng hệ số tương quan có thể là một số liệu thống kê gây hiểu lầm và không phù hợp để xây dựng danh mục đầu tư đa dạng. Vấn đề cốt lõi là mối tương quan giữa các tài sản rất biến đổi và phụ thuộc nhiều vào các tình huống hiện hành. Ví dụ, thông thường, vàng và trái phiếu có mối quan hệ nghịch đảo vì lạm phát (hiện tại hoặc dự kiến) sẽ có lợi cho vàng và tiêu cực cho trái phiếu (vì lạm phát cao hơn thường ngầm định lãi suất cao hơn).

Tuy nhiên, trong giai đoạn đầu của chu kỳ giảm đòn bẩy, cả vàng và trái phiếu đều có thể tăng giá cùng nhau, vì nới lỏng tiền tệ mạnh mẽ sẽ làm giảm lãi suất (tức là làm tăng giá trái phiếu), đồng thời làm tăng lo ngại về giảm giá tiền tệ dài hạn, điều này sẽ làm tăng giá vàng. Trong môi trường này, vàng và trái phiếu có thể có mối tương quan tích cực, hoàn toàn trái ngược với mối quan hệ thông thường của chúng.

Thay vì sử dụng hệ số tương quan để đo lường mức độ phụ thuộc giữa các vị thế đầu tư, Dalio tập trung vào các động lực tiềm ẩn dự kiến sẽ ảnh hưởng đến các vị thế đó. Động lực là nguyên nhân; tương quan là kết quả. Để đảm bảo danh mục đầu tư đa dạng, cần phải lựa chọn các tài sản có các động lực khác nhau. Bằng cách xác định các động lực tương lai có thể tác động đến từng thị trường, theo cách tiếp cận hướng tới tương lai, Dalio có thể đánh giá chính xác hơn những vị thế nào có khả năng đi theo cùng hướng hoặc ngược hướng – ví dụ, dự đoán khi nào vàng và trái phiếu có khả năng đi theo cùng hướng và khi nào chúng có khả năng đi ngược hướng nhau. Ngược lại, việc đưa ra quyết định dựa trên hệ số tương quan, vốn mang tính hướng về quá khứ, có thể dẫn đến những quyết định sai lầm trong việc xây dựng danh mục đầu tư. Dalio xây dựng danh mục đầu tư sao cho các vị thế khác nhau có các động lực khác nhau chứ không chỉ đơn giản là không tương quan.

Bridgewater sử dụng nhiều vị thế chênh lệch để tạo ra các khoản nắm giữ có các động lực khác nhau. Ví dụ, mặc dù các thị trường trái phiếu thế giới khác nhau có thể chịu tác động của các động lực tương tự, nhưng các vị thế chênh lệch khác nhau giữa các trái phiếu đó có thể có các động lực khác nhau. Việc sử dụng các vị thế chênh lệch rất quan trọng trong việc giảm thiểu vấn đề về hành vi đồng bộ cao giữa các vị thế trong danh mục đầu tư trong môi trường đầu tư được đặc trưng bởi sự dịch chuyển giữa “thích rủi ro” và “tránh rủi ro” (tình huống mà nhiều thị trường cùng nhau biến động để đáp ứng việc nhà đầu tư né tránh rủi ro hay tìm kiếm rủi ro).

Thị trường hoạt động khác nhau trong các môi trường khác nhau. Phản ứng của thị trường trong quá trình giảm đòn bẩy rất khác so với phản ứng của chúng trong suy thoái. Bất kỳ mô hình cơ bản nào giả định mối quan hệ tĩnh giữa thị trường và các biến số kinh tế đều sẽ bị lỗi vì những mối quan hệ đó có thể thay đổi đáng kể trong các tình huống thị trường khác nhau. Ví dụ, các hành động tương tự của chính phủ có thể dẫn đến phục hồi bền vững trong suy thoái nhưng lại có thể ít tác động trong quá trình giảm đòn bẩy.

Dalio cho rằng bất kỳ cách tiếp cận hợp lý nào dựa trên các yếu tố cơ bản cũng phải đủ rộng về phạm vi – cả theo thời gian và địa lý – để bao quát tất cả các môi trường khác nhau. Ông tin rằng một cách tiếp cận “bất biến theo thời gian và toàn cầu” như vậy là cách duy nhất để xây dựng một mô hình yếu tố cơ bản đủ mạnh để phản ánh thế giới thực.

Nhà đầu tư thường bối rối khi thị trường phản ứng với các sự kiện tin tức theo cách khó hiểu. Dalio nhớ rõ những trải nghiệm này khi những sự kiện dường như rất tiêu cực, chẳng hạn như việc Hoa Kỳ rời bỏ bản vị vàng năm 1971 và việc Mexico vỡ nợ năm 1982, lại bất ngờ được theo sau bởi các đợt phục hồi mạnh mẽ của thị trường. Một phần, hành vi thị trường dường như nghịch lý này có thể được giải thích bởi thực tế là thị trường thường dự đoán trước tin tức. Phần giải thích khác là các sự kiện tiêu cực có thể kích hoạt các sự kiện mới với hậu quả tích cực. Ví dụ, những diễn biến có tác động rất tiêu cực đến nền kinh tế và tâm lý nhà đầu tư có thể thúc đẩy các biện pháp đối phó của ngân hàng trung ương dẫn đến các đợt phục hồi.

Bài học quan trọng nhất có thể rút ra từ Dalio rằng, sai lầm chính là con đường dẫn đến cải thiện và thành công cuối cùng. Mỗi sai lầm mang đến cơ hội để học hỏi từ lỗi lầm và điều chỉnh cách tiếp cận của bạn dựa trên thông tin mới này. Bất cứ khi nào bạn mắc phải sai lầm đáng kể trong giao dịch, hãy viết nó ra, vừa để củng cố bài học vừa để làm lời nhắc nhở trong tương lai. Sau đó, hãy thay đổi quy trình giao dịch của bạn dựa trên trải nghiệm mới này. Bằng cách này, những sai lầm có thể trở thành yếu tố thiết yếu để cải thiện liên tục với tư cách là một nhà giao dịch, hoặc trong bất kỳ lĩnh vực nào khác.